Nach vier Jahren verlässt die deutsche Konsulin Sabine Haake Oppeln. Über die letzten Jahre und ihre Einschätzung für die Zukunft sprach mit Konsulin Haake Rudolf Urban.
Wersja polska poniżej
In den letzten Jahren hatten Sie die Möglichkeit die Entwicklung in der Region und dem Land insgesamt zu verfolgen. Welche Veränderungen konnten Sie beobachten?
Ich habe in der Region sehr große Forstschritte gesehen, vor allem was die wirtschaftliche Entwicklung angeht und dabei denke ich an all die Eröffnungen oder Erweiterungen von Produktionsstätten deutscher Investoren, bei denen ich dabei sein konnte. Zudem hat sich die Region auch rein optisch verändert durch eine Reihe von Renovierungen, Sanierungen und Umbauten von Gebäuden in den Städten und Dörfern der Region.
Ich freue mich auch, dass das Engagement der Deutschen Minderheit weiter anhält und die Fülle und die Qualität der Veranstaltungen scheint meiner Ansicht nach in einigen Bereichen gestiegen zu sein. Dabei denke ich zum Beispiel an die fantastischen Präsentationen der Jugendbox, die Miro Deutsche Fußballschule, die Reorganisation der Deutschsprachkurse in der Oppelner Region oder das dynamische Vereinsleben u.a. in Tost.
Auf der anderen Seite hat man schon gemerkt, dass nach den Wahlen 2015 ein gewisser Stimmungsumschwung stattgefunden hat, unter dem die Menschen zunehmend leiden, sich Sorgen machen und Ängste haben. Das ist verständlich, wenn man bedenkt, dass es u.a. von staatlicher Seite Initiativen gibt über polnische Staatsbürger nicht polnischer Nationalität Informationen einzuholen. Das lässt einen nachdenklich werden. Dabei ist die Vielfalt etwas Positives und ich kann nur die Predigt von Erzbischof Schick bei der Minderheitenwallfahrt auf dem St. Annaberg unterstützen, dass ein “Einheitsbrei” langweilig ist und es schön wäre die Vielfalt in der Region zu pflegen, zu fördern und zu ihr zu stehen. Das geschieht ja nicht im Gegensatz zum polnischen Staat, sondern ist eine Bereicherung. Ich hoffe daher, dass es noch genug Menschen gibt, die hinter der Deutschen Minderheit stehen und ihre Bemühungen um die Vielfalt, die ja der Region zugute- kommt, unterstützen.
Bleiben wir noch etwas länger bei der Minderheit. Was hat sich in ihren Strukturen in der Region in den letzten Jahren getan?
Die Minderheit ist zunehmend in einer Spagathaltung. Auf der einen Seite ist die ältere Generation von Mitgliedern, die sich über Jahrzehnte um den Aufbau und Entwicklung der Gesellschaft verdient gemacht haben. Auf der anderen steht der Versuch vom “Kaffee und Kuchen”-Image wegzukommen, strategisch und zielorientiert Ressourcen einzusetzen, um die Jugend mehr an sich zu binden, von der man hört, dass sie sich nicht angesprochen fühlen. Die Strukturen bieten ja viel für die Kinder im Rahmen von Schulprojekten, Samstagkursen oder der Miro Deutschen Fußballschule, für Jugendliche bis 17 Jahre gibt es das Angebot der Jugendbox und dann setzt der BJDM mit seinen Projekten ein. Ich denke, es gibt noch viel Potenzial, um das durchgängige Angebot von Programmen für die Menschen sicherzustellen und sie damit bei sich zu behalten. Das ist keine leichte Aufgabe, aber es ist eine Herausforderung, die noch mehr angegangen werden muss.
Die Zukunft fordert aber auch von jedem Einzelnen die Überlegung, wie er sich sieht, ob er sich mit der Minderheit identifiziert und wie. Ob er sich in ihre Tätigkeit einbringen und dafür sorgen will, dass es auch in zehn, zwanzig Jahren noch Strukturen der deutschen Minderheit gibt und gewisse regionale Charakteristika, die eine deutsche Bevölkerung einbringt. Das ist eine Frage an die Minderheit als Organisation und an jeden Einzelnen. Denn die Hilfe aus Deutschland und Polen ist nur von etwas Beförderndes, aber sie kann nichts selbst organisieren. Der Bedarf an Förderung und Unterstützung muss aus der Minderheit selbst kommen.
Schauen wir auch auf die Deutschen in anderen Regionen, also der Woiwodschaften Schlesien, Niederschlesien und dem Lebuser Land.
Was mich bei diesen Minderheiten, die nicht mehr so groß sind, besonders beeindruckt, ist die Hingabe, mit der in den Strukturen gearbeitet wird. Ein Beispiel ist: Der VdG wollte ein Treffen der Organisationen aus dem südlichen Teil Polens organisieren und die einzigen, die sofort zugesagt haben, waren eben Glatz, Waldenburg und Grünberg, während die großen Minderheiten sich zunächst nicht dazu geäußert haben. Das zeigt, dass der Bedarf an Zusammenhalt da größer ist, wo die Minderheiten eher versprengt leben. Eine große Anzahl ist also vielleicht auch hinderlich, denn da macht man es sich schnell gemütlich. Wenn man allerdings in einer Region zu den letzten Deutschen gehört, setzt man sich anders ein und man setzt sich mit sich selbst und seiner Identität auch anders auseinander.
Nun beginnt für sie bald ein neuer beruflicher Lebensweg und zwar in Riga in Lettland. Warum haben sie sich dorthin beworben?
So leicht ist es nicht, dass man sich einfach für eine Stelle bewirbt und diese dann auch erhält. Wir Diplomaten müssen aus den möglichen Zielen immer zwölf angeben, die wir dann ein wenig unterteilen können in Orte wohin wir sehr gern, gern und eher ungern gehen möchten. Man muss also auch gefährliche Posten angeben, die in Kriegsgebieten liegen, und ggf. dorthin gehen.
Weil mein Mann und ich aber schon einmal in Wilna fünf Jahre auf Posten waren und uns das Baltikum gefällt, haben wir alle drei baltischen Staaten auf die Liste der möglichen Ziele gesetzt und wir hatten das Glück, dass mir dann eben Riga angeboten wurde. Es ist eine fantastische Stadt mit sehr viel Kultur und einer Bevölkerung, die Deutschland gegenüber sehr positiv eingestellt ist. Und es gibt dort auch eine kleine deutsche Minderheit, mit der ich – dank Bernard Gaida – Kontakt aufnehmen kann und so verlasse ich den Themenbereich Minderheit nicht ganz.
In der deutschen Botschaft in Riga werde ich die Leiterin der Verwaltung werden, was eine große Herausforderung ist, denn die Botschaft befindet sich in einem denkmalgeschützten Gebäude, dessen Sanierung in meinen Aufgabenbereich fällt. Aber ich werde mich auch um Politik kümmern, z.B. um die Stipendiaten, die im Deutschen Bundestag arbeiten.
Und nun noch eine ganz private Frage: Was werden Sie an Oppeln und der Region hier am meisten vermissen?
Auf jeden Fall die kurzen Wege, die Ruhe, die fehlende Hektik. Im Gedächtnis bleibt mir auch eine Begebenheit, dass in der schlimmsten Rushhour die Autos stehengeblieben sind und die Fahrer in Ruhe gewartet haben, bis eine Entenfamilie die Straße überquert. Das sind Erinnerungen, die mir das Herz warm werden lassen.
Aber ich werde vor allem die Menschen vermissen, nicht nur hier in Oppeln, sondern in allen Orten, die ich in meiner Zeit hier besucht habe. Ich erinnere mich sehr gut an die herzlichen und warmen Begegnungen und die Erzählungen, die große Gastfreundlichkeit und Offenheit und den Stolz, mit dem ich durch die „kleine Heimat“ geführt wurde. Oppeln wird immer ein Teil meines Lebens bleiben und mit vielem Menschen werden wir auch nach unserer Abreise in Kontakt bleiben. Meine Karriere ist aber noch nicht zu Ende und vielleicht wird es mir ja vergönnt sein, nochmals nach Oppeln zu kommen.
Pożegnanie ze Śląskiem
Po czterech latach konsul RFN Sabine Haake opuszcza Opole. O ostatnich latach oraz jej ocenie perspektyw na przyszłość z panią konsul rozmawia Rudolf Urban.
Na przestrzeni ostatnich lat miała Pani możliwość śledzenia wydarzeń, jakie miały miejsce w regionie oraz w całym kraju. Jakie zmiany udało się Pani zaobserwować?
Zobaczyłam w regionie bardzo duże postępy, przede wszystkim jeśli chodzi o rozwój gospodarczy, a mam na myśli zwłaszcza liczne przypadki otwierania czy rozbudowy zakładów produkcyjnych przez niemieckich inwestorów, które miałam okazję odwiedzić. Poza tym region zmienił się też optycznie dzięki rozlicznym renowacjom, modernizacjom czy przebudowie różnych obiektów w miastach i wsiach regionu.
Cieszę się też, że w dalszym ciągu duże zaangażowanie przejawia mniejszość niemiecka, przy czym mam wrażenie, że w niektórych obszarach wzrosła zarówno ilość, jak i jakość organizowanych imprez. Myślę tu na przykład o fantastycznych prezentacjach w ramach projektu Jugendbox, o szkółkach piłkarskich „Miro Deutsche Fußballschule”, o dokonanej reorganizacji kursów języka niemieckiego na Opolszczyźnie czy też o dynamicznie rozwijającej się działalności kół DFK, m.in. w Toszku.
Z drugiej strony daje się zauważyć, że od czasu wyborów w 2015 roku nastąpiła w kraju pewna zmiana kierunku, która przysparza wielu osobom zmartwień i obaw. Jest to zrozumiałe, wziąwszy pod uwagę, że m.in. ze strony władz państwa są inicjatywy mające na celu zbieranie informacji o obywatelach RP mających inną niż polską narodowość, co jest bardzo zastanawiające. A przecież zjawisko różnorodności jest czymś pozytywnym i mogę jedynie przychylić się do słów kazania wygłoszonego przez ks. abp. Schicka podczas pielgrzymki mniejszości na Górze św. Anny, który stwierdził, że „jednolita papka” jest nudna i byłoby dobrze pielęgnować i wspierać różnorodność w regionie. Nie dzieje się to przecież w sprzeczności z zasadami funkcjonowania państwa polskiego, lecz je wzbogaca. Mam zatem nadzieję, że jest jeszcze dostatecznie wiele osób, które sprzyjają mniejszości niemieckiej i wesprą jej starania o podtrzymywanie różnorodności, która przecież wychodzi regionowi na dobre.
Pozostańmy nieco dłużej przy temacie mniejszości. Co działo się w jej strukturach w regionie w ciągu ostatnich lat?
Mniejszość znajduje się coraz bardziej w sytuacji swego rodzaju szpagatu. Po jednej stronie jest starsze pokolenie członków, którzy na przestrzeni dziesięcioleci zasłużyli się w dziele budowania i rozwoju Towarzystwa, po drugiej zaś stronie jest próba odejścia od wizerunku „kawy i kołacza” w kierunku strategicznego i dobrze ukierunkowanego wykorzystania zasobów w celu przyciągnięcia młodzieży, o której nieraz słyszy się, że czuje się pomijana. Jak wiemy, struktury realizują wiele propozycji z myślą o dzieciach w ramach projektów szkolnych, kursów sobotnich czy też szkółek „Miro Deutsche Fußballschule”, natomiast dla młodzieży do lat 17 jest oferta Jugendbox plus projekty BJDM. Myślę, że jest jeszcze spory potencjał w zakresie zachowania ciągłości oferty programowej, która będzie atrakcyjna dla wszystkich grup osób. To niełatwe zadanie, ale to jest wyzwanie, któremu trzeba w jeszcze większym stopniu stawić czoło.
Przyszłość będzie jednak wymagała od każdego z osobna zastanowienia się nad tym, w jaki sposób się postrzega, czy utożsamia się z mniejszością i na ile, czy chce się angażować w jej działalność i zadbać o to, aby struktury mniejszości niemieckiej nadal istniały także za dziesięć, dwadzieścia lat, co wiąże się także z pewną specyfiką regionalną, którą wnosi niemiecka ludność. To jest pytanie skierowane zarówno pod adresem mniejszości jako organizacji, jak i każdego z osobna, bo pomoc płynąca z Niemiec i Polski jest tylko czymś, co sprzyja realizacji takich czy innych działań, ale sama w sobie nie może niczego organizować. Zapotrzebowanie na promocję i wsparcie musi wychodzić z szeregów samej mniejszości.
Przyjrzyjmy się też Niemcom żyjącym w innych regionach, czyli w województwach śląskim i dolnośląskim oraz na ziemi lubuskiej.
Jeżeli chodzi o te niezbyt liczne społeczności, to szczególne wrażenie robi na mnie oddanie, z jakim odbywa się praca w poszczególnych strukturach. Oto przykład – władze VdG postanowiły zorganizować spotkanie organizacji działających w południowej części Polski i jedynymi z nich, które natychmiast zadeklarowały swoje uczestnictwo, były właśnie organizacje z Kłodzka, Wałbrzycha i Zielonej Góry, podczas gdy największe grupy z początku nie zareagowały. Dowodzi to tego, że potrzeba spójności jest większa tam, gdzie poszczególne grupy mniejszości żyją raczej w rozproszeniu. Duża liczebność może więc być przeszkodą, gdyż wówczas może rodzić się skłonność do zamykania się we własnym gronie. Natomiast jeśli żyjąc w danym regionie należymy tam do ostatnich Niemców, to inaczej się angażujemy i inaczej podchodzimy do kwestii własnej tożsamości.
Niebawem rozpocznie się dla Pani nowy etap kariery zawodowej, gdyż udaje się Pani do Rygi w Estonii. Dlaczego zdecydowała się Pani ubiegać o oddelegowanie właśnie tam?
Takie łatwe to nie jest, żeby można było po prostu złożyć aplikację na dane stanowisko i je otrzymać. My, dyplomaci, dostajemy listę docelowych miejsc, do których ewentualnie moglibyśmy się udać, po czym musimy podać 12 z nich, które dodatkowo możemy w pewnym stopniu podzielić na takie, do których pojechalibyśmy bardzo chętnie, chętnie lub raczej niechętnie. Trzeba więc podawać także miejsca niebezpieczne, znajdujące się na terenach, na których prowadzone są działania wojenne, i w razie konieczności tam pojechać.
Ponieważ jednak mój mąż i ja byliśmy już kiedyś przez pięć lat na placówkach w Wilnie i podoba nam się w krajach bałtyckich, to wpisaliśmy na listę możliwych miejsc wszystkie trzy państwa bałtyckie i mieliśmy to szczęście, że zaproponowano mi właśnie Rygę. Jest to fantastyczne miasto bardzo mocno nasycone kulturą, którego mieszkańcy mają bardzo przychylne nastawienie wobec Niemiec. Jest tam też niewielka mniejszość niemiecka, z którą – dzięki Bernardowi Gaidzie – będę mogła nawiązać kontakt i w ten sposób nie zatracę całkowicie styczności z tematyką mniejszościową.
W ambasadzie Niemiec w Rydze będę pełniła funkcję kierownika działu administracyjnego, co będzie dużym wyzwaniem, gdyż ambasada mieści się w zabytkowym budynku, którego renowacja wejdzie w zakres moich obowiązków. Będę też jednak zajmowała się polityką, np. stypendystami, którzy pracują w niemieckim Bundestagu.
I jeszcze jedno pytanie, bardzo prywatne – czego będzie Pani najbardziej brakowało z tego, co jest w Opolu i tutejszym regionie?
Na pewno krótkich odległości, spokoju, braku pośpiechu. W pamięci pozostanie mi też zdarzenie, kiedy to w największych godzinach szczytu samochody zatrzymały się, a kierowcy spokojnie czekali, aż przez ulicę przejdzie rodzina kaczek. To są wspomnienia, które sprawiają, że robi mi się ciepło na sercu.
Ale przede wszystkim będzie mi brakowało ludzi, nie tylko z Opola, lecz z wszystkich miejsc, które odwiedziłam, będąc tutaj. Bardzo dobrze pamiętam serdeczne, ciepłe spotkania, opowieści, wielką gościnność i otwartość oraz dumę, z którą oprowadzano mnie po „małej ojczyźnie“. Opole na zawsze pozostanie częścią mojego życia, a z wieloma osobami pozostaniemy w kontakcie także po moim wyjeździe. Jednak moja kariera jeszcze się nie skończyła i być może będzie mi dane jeszcze raz przyjechać do Opola.
