Über die massenhaft in die Woiwodschaft Oppeln strömenden Bürger der Ukraine und darüber, wie das in ihnen schlummernde Potenzial richtig zu nutzen wäre, sprach Krzysztof Świerc mit Marek Witek, Beauftragter der Oppelner Regionalregierung für Multikulturalität
Foto: K. Świerc
Wersja polska poniżej
Die Zahl ukrainischer Bürger in Polen nimmt in den letzten Jahren sukzessiv zu. Gibt es genaue Statistiken darüber, wie viele Ukrainer derzeit in der Woiwodschaft Oppeln leben?
Untersuchungen darüber werden von verschiedenen Institutionen durchgeführt. Jede tut es auf andere Weise und gibt auch andere Statistiken an. Die glaubwürdigste Zahl, auf die wir uns stützen können, ist die Zahl der Versicherten bei der Sozialversicherungsanstalt ZUS. Letztes Jahr waren es 17.000 Ausländer, darunter Ukrainer. Inzwischen ist diese Zahl auf 20.000 Versicherte gestiegen, vor allem Ukrainer. Es gibt aber auch andere Daten. So schätzt zum Beispiel die ukrainische Honorarkonsulin in Oppeln, Irena Pordzik, die Zahl ihrer Landsleute in der Oppelner Region auf mittlerweile bis zu 80.000. Auch ich persönlich wäre geneigt zu sagen, dass es etwa 80.000 Personen sind. Das Problem liegt aber in der Zählbarkeit, denn es gibt kein einheitliches Verfahren, die Zahl der Ausländer in der Woiwodschaft festzustellen. Für gewöhnlich sind es Beschäftigte von Baufirmen, aber zunehmend auch von Dienstleistungsunternehmen. Es ist allerdings so, dass die von Firmen der Region Oppeln beschäftigten und hier amtlich gemeldeten Ausländer sich nicht sämtlich in der Woiwodschaft aufhalten. Es kommt z.B. oft vor, dass eine hiesige Baufirma Aufträge auch in anderen Teilen Polens und manchmal auch außerhalb des Landes übernimmt, so dass ihre ausländischen Mitarbeiter sich zu einem bestimmten Zeitpunkt am jeweiligen Einsatzort befinden. Sie sind also nicht immer in der Woiwodschaft Oppeln, sondern z.B. auch in Danzig, Warschau, Krakau oder anderen Gegenden.
Immer häufiger ist die Meinung zu hören, dass die Wirtschaft der Region Oppeln mit den Arbeitnehmern aus der Ukraine steht und fällt. Man wolle gar nicht daran denken, was passieren würde, sollten alle auf einmal von hier wegziehen. Zum Beispiel nach Deutschland, wo man gerade überlegt, die Visumspflicht für Ukrainer aufzuheben. Ist diese Perspektive nicht bedrohlich für die Woiwodschaft?
Ein Wegziehen aller hier beschäftigten Ausländer, darunter Ukrainer, ist eher unwahrscheinlich bis unrealistisch. Ich denke, Deutschland kann und will nicht alle Ausländer, darunter Ukrainer, die derzeit in Polen sind, auf seinem Arbeitsmarkt unterbringen. Außerdem kann nicht jeder Ausländer, der nach Polen kommt, so gut Deutsch oder ersatzweise Englisch, um auf dieser Basis in Deutschland arbeiten zu können, denn eine grundlegende sprachliche Kompetenz ist dort sehr wichtig. Wer sich in Deutschland kaum verständigen kann, kommt sicher nur selten als Arbeitnehmer in Frage. Es könnte deshalb sein, dass am Anfang tatsächlich eine große ausländische Ausreisewelle aus Polen nach Deutschland folgt, doch viele von ihnen werden schnell wieder nach Polen oder in ein anderes Land des ehemaligen Ostblocks zurückkehren, da es ihnen dort leichter fallen wird, auf dem Arbeitsmarkt zurecht zu kommen.
Können sich die Ukrainer, die in der Woiwodschaft Oppeln arbeiten bzw. in Ausbildung sind, sicher fühlen?
Ich kenne in der Woiwodschaft Oppeln, ja sogar in ganz Oberschlesien niemanden, der nicht mit dem Thema Emigration in Berührung gekommen wäre. Und das gilt nicht nur für die autochthone Bevölkerung, sondern auch für Zugezogene, nicht zuletzt in Form von Mischehen. Mir scheint deshalb, dass die Menschen in der Woiwodschaft Oppeln sehr gut in der Lage sind, die Zuwanderer zu verstehen und ihnen gegenüber voller Empathie zu sein. Es besteht auch kein Zweifel daran, dass wir durch diese Erfahrungen einen gewissen Vorsprung vor anderen Regionen in Polen haben, denn bei uns dauerte der Prozess des Verstehens der Migration sehr, sehr lange und er begann schon einige Zeit vor 1989. Wir wissen auch, was mit dieser Migration einherging und wie viel sie die Gesellschaft gekostet hat. Deshalb kann ich mit Überzeugung sagen, dass wir den Ausländern wirksam helfen können. Wir können ihnen die nötige Unterstützung zukommen lassen und sie angemessen „einbinden“.
Auch politisch „einbinden“?
Das ist heute noch schwer zu sagen, denn der Prozess der Integration und Verwurzelung in unserer Region wird sicher noch eine Weile dauern. Ein Ukrainer, der nach Polen kommt, hat kein Wahlrecht! Er kann nur eine politische Partei oder Organisation unterstützen, die sich für ihn interessiert. Solche Organisationen oder Parteien könnten dann aber auch mehr Unterstützung durch einheimische Wähler bekommen nach dem Motto: Gut, dass ihr euch um Ausländer kümmert oder ihr habt für sie eine gute Vision und deshalb unterstützen wir euch und ihr könnt mit uns als Wähler rechnen. Allerdings bleibt in diesem Punkt noch sehr viel zu tun, sowohl für politische Parteien, als auch für Organisationen.
Kann dieses Thema auch für die deutsche Minderheit in der Woiwodschaft Oppeln interessant sein?
Absolut! Die deutsche Minderheit in der Oppelner Region hat in dieser Hinsicht ganz besonders reiche und differenzierte Erfahrungen und dabei auch ganz beträchtliche Erfolge! Ich halte das also für ein interessantes Thema, das für die Minderheit durchaus politisch zu entdecken wäre. Zu bedenken ist hierbei, dass es unter den tausenden Ukrainern in der Woiwodschaft Oppeln auch eine beträchtliche Gruppe gibt, die ihre Bürgerrechte in Polen wiedererlangen will, so dass sie dann auch das Wahlrecht erhalten werden. Bei Einigen ist das bereits der Fall und es dürften längerfristig immer mehr werden. Im Endeffekt werden sie innerhalb der nächsten Jahre politisch zu einer sehr interessanten Gruppe für politische Parteien und Organisationen werden.
Also auch für die deutsche Minderheit.
Tatsache ist, dass die deutsche Minderheit in unserer Woiwodschaft ein markantes Phänomen ist, eine organisierte Gruppe mit Alleinstellungsmerkmalen, eine Besonderheit, ja geradezu ein Ansporn für jeden Ausländer, der sich für ein Leben in unserer Region entscheidet. Das geschieht deshalb, weil ein Ausländer, der in die Woiwodschaft Oppeln kommt, sich gewissermaßen als denjenigen Bewohnern der Region ähnlich erlebt, die eben die deutsche Minderheit repräsentieren. Und die ist bedeutsam, denn es sind nach der letzten Volkszählung immerhin mehr als 70.000 Menschen. Das ist recht viel etwa im Vergleich mit den ca. 1.000 Roma-Angehörigen. Außerdem können Ausländer auch viel von der deutschen Minderheit lernen und erfahren. Ich hatte ja auch schon Fälle, dass Ukrainer mich direkt fragten: Was ist diese deutsche Minderheit? Wie funktioniert sie, womit beschäftigt sie sich usw. Natürlich versuchte ich ihnen alles genau zu erklären und ausführlich zu schildern. Und ich gewann dann auch die Überzeugung, dass es für sie ein sehr interessantes Thema ist und ein erheblicher Anreiz dazu, die deutsche Minderheit näher kennen zu lernen und in eine engere Kooperation zu treten.
Mehr zu dem Thema finden Sie hier: http://wochenblatt.pl/es-ist-erst-der-anfang-des-weges/
Mniejszość niemiecka to zachęta
O masowo napływających do województwa opolskiego obywatelach Ukrainy i jak odpowiednio wykorzystać drzemiący w nich potencjał – z Markiem Witkiem, pełnomocnikiem Zarządu Województwa Opolskiego do spraw wielokulturowości rozmawia Krzysztof Świerc.
W ostatnich latach liczba obywateli Ukrainy w Polsce systematycznie rośnie. Czy w związku z tym prowadzone są jakieś statystyki mówiące, ilu dokładnie Ukraińców żyje obecnie w województwie opolskim?
Badania na ten temat prowadzą różne instytucje, każda w inny sposób, podając też inne statystyki. Jednak najbardziej wiarygodną liczbą, którą możemy podawać, to liczba ubezpieczonych w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych (ZUS). W ubiegłym roku było to 17 000 cudzoziemców, w tym Ukraińców, ale dzisiaj liczba ta wzrosła do 20 000 ubezpieczonych, w tym przede wszystkim Ukraińców. Istnieją jednak również inne dane. Na przykład konsul honorowy Ukrainy w Opolu Irena Pordzik szacuje, że liczba jej rodaków w regionie opolskim sięga 80 000 osób. Osobiście też byłbym skłonny stwierdzić, że jest to liczba około 80 000 osób, ale kłopot polega z policzalnością, bo nie ma spoistości mierzenia liczby obcokrajowców w województwie opolskim. Najczęściej są to pracownicy, których zatrudniają głównie firmy budowlane, ale coraz częściej też usługowe. Nie mamy jednak gwarancji, że obcokrajowcy zatrudnieni przez firmy z regionu opolskiego i figurujący tutaj w dokumentacji urzędowej faktycznie przebywają na terenie województwa opolskiego. Często jest tak, że np. firma budowlana realizuje przedsięwzięcia na terenie całej Polski, a czasem nawet poza granicami kraju i obcokrajowcy przez nią zatrudnieni jadą tam, gdzie jest dla nich praca. Stąd nie przebywają wyłącznie w województwie opolskim, tylko np. w Gdańsku, Warszawie, Krakowie czy gdziekolwiek indziej.
Coraz częściej słychać twierdzenie, że gospodarka regionu opolskiego pracownikami z Ukrainy stoi i aż strach pomyśleć, co by się stało, gdyby nagle wszyscy stąd wyjechali. Na przykład do Niemiec, gdzie myśli się o zniesieniu wiz dla Ukraińców. Czy taka perspektywa nie jest przerażająca dla władz województwa opolskiego?
Perspektywa wyjazdu od nas wszystkich obcokrajowców, w tym Ukraińców zatrudnionych w firmach, jest mało prawdopodobna, wręcz nierealna. Moim zdaniem Niemcy nie będą potrafili i chcieli zagospodarować wszystkich Ukraińców, którzy obecnie w Polsce przebywają. Uważam też, że nie każdy obcokrajowiec, który przyjeżdża do Polski, na tyle zna język niemiecki czy angielski, a podstawy komunikowania się są tam bardzo ważne. Nad Renem pracownik mało komunikatywny, z którym kontakt jest przez to utrudniony, na pewno nie będzie chętnie przyjmowany do pracy. Dlatego może się okazać, że na początku faktycznie duża fala obcokrajowców pracujących w Polsce wyjedzie do Niemiec, ale część z nich szybko wróci do Polski albo do innego kraju z byłego bloku wschodniego, gdzie jednak łatwiej im jest i będzie zaistnieć na rynku pracy.
Pana zdaniem Ukraińcy pracujący bądź uczący się w województwie opolskim mogą czuć się bezpiecznie?
Nie znam człowieka w województwie opolskim, a nawet na Górnym Śląsku, który nie miałby styczności z emigracją – i nie dotyczy to wyłącznie ludności autochtonicznej, ale też napływowej, chociażby przez przemieszanie się rodzin. Dlatego uważam, że społeczeństwo województwa opolskiego jest w stanie bardzo dobrze zrozumieć migrantów i być wobec nich pełnym empatii. Nie ulega też wątpliwości, że dzięki tym doświadczeniom mamy pewną przewagę nad innymi regionami w Polsce, ponieważ u nas proces rozumienia migracji trwał bardzo, bardzo długo, sporo przed 1989 rokiem. Wiemy również, na czym ta migracja polegała oraz jak wiele kosztowała społeczeństwo. Dlatego z przekonaniem twierdzę, że możemy i potrafimy cudzoziemcom skutecznie pomóc, otoczyć ich potrzebną im opieką i odpowiednio „zagospodarować”.
„Zagospodarować” też politycznie?
Dzisiaj trudno to stwierdzić, bo proces integracji, zakorzenienia się na naszym terenie będzie jeszcze jakiś czas trwał. Ukrainiec przyjeżdżający do Polski praw wyborczych nie ma. Może być jedynie jakimś wsparciem dla partii czy organizacji, które w polityce istnieją, a które mogą się nimi zainteresować. Dzięki temu jednak takie organizacje i partie polityczne mogą zyskać poparcie naszych rodzimych wyborców, którzy w pewnym momencie mogą stwierdzić: dobrze się opiekujecie obcokrajowcami, macie dobrą wizję co do cudzoziemców i z tego powodu was wspieramy, a co za tym idzie – możecie liczyć na nasz głos, ale w tej kwestii jest moim zdaniem jeszcze bardzo wiele do zrobienia, zarówno dla partii politycznych, jak i organizacji.
Czy podjęty temat może być też interesujący dla mniejszości niemieckiej w województwie opolskim?
Absolutnie! Mniejszość niemiecka w regionie opolskim ma w tym temacie najbogatsze i zdecydowanie najbardziej zróżnicowane doświadczenia, a przy tym spore osiągnięcia! Dlatego uważam, że w kwestii politycznej jest to dla niej interesujący temat i do „zagospodarowania”. Należy przy tym pamiętać, że w gronie tysięcy Ukraińców w województwie opolskim jest też spora grupa, która uzyskuje prawa obywatelskie w Polsce i co za tym idzie – otrzymuje prawo wyborcze. Ba, moim zdaniem liczba cudzoziemców, którzy te prawa będą uzyskiwać, będzie systematycznie rosła. W efekcie za kilka najbliższych lat w sensie politycznym stanie się bardzo interesującą grupą dla partii politycznych i organizacji.
A więc dla mniejszości niemieckiej także.
Faktem jest, że mniejszość niemiecka w naszym województwie jest wyrazistym zjawiskiem, zorganizowaną i odróżniającą się grupą, stanowiąc ciekawostkę, wręcz zachętę dla każdego cudzoziemca, który decyduje się na życie w naszym regionie. Dzieje się tak dlatego, że obcokrajowiec przyjeżdżający do województwa opolskiego uważa, że jest w pewnym sensie podobny do tych mieszkańców regionu opolskiego, którzy reprezentują właśnie mniejszość niemiecką. A ta jest znacząca, bo według ostatniego spisu powszechnego mówimy o ponad 70-tysięcznej grupie. To sporo, bo na przykład Romów jest około tysiąca. Poza tym od mniejszości niemieckiej obcokrajowcy mogą się też wiele się nauczyć i dowiedzieć. Dlatego miałem już przypadki, że Ukraińcy wprost pytali mnie, co to jest mniejszość niemiecka, jak funkcjonuje, czym się zajmuje itd. Oczywiście starałem się im wszystko dokładnie wytłumaczyć i jasno przedstawić. Wtedy też nabrałem przekonania, że dla nich jest to bardzo interesujący temat i poważna zachęta do poznania mniejszości niemieckiej oraz nawiązania bliższej współpracy.
Więcej na ten temat znajdziecie Państwo tu: http://wochenblatt.pl/es-ist-erst-der-anfang-des-weges/
