Wochenblatt – Gazeta Niemców w Rzeczypospolitej Polskiej

Wochenblatt – Gazeta Niemców w Rzeczypospolitej Polskiej

Die Herrnhuter von Gnadenfeld

Man nannte sie Mährische Brüder, Evangelische Brüdergemeinde oder Herrnhuter. Die Herrnhuter waren eine evangelische Kirchengemeinde, die im 18. Jahrhundert in Deutschland entstand. Ihre Enklave in der Region Oppeln hatten die Mährischen Brüder im Dorf Gnadenfeld (Pawłowiczki).

 

Die Herrnhuter-Kirche im sächsischen Niesky. Hier fanden die aus Gnadenfeld vertriebenen Mährischen Brüder Zuflucht.
Foto: Doris Antony/Wikipedia

 

Polska wersja poniżej

Verschiedene Religionsgemeinschaften suchten Zuflucht in Schlesien, da sie anderswo verfolgt wurden. „Während der Verfolgung der Protestanten in den habsburgischen Ländern im 17. Jahrhundert verließen viele Hussiten, Evangelische und Anabaptisten ihre Heimat und suchten Zuflucht in den Ländern der protestantischen Reichsfürsten. Die Nachkommen dieser Auswanderer, oft als Mährische Brüder bezeichnet, die sich in Sachsen niederließen, gründeten zwischen 1722 und 1727 eine einzigartige Glaubensgemeinschaft und die Siedlung Herrnhut, wo sie sich unter ,die Obhut des Herrn Jesus‘ stellten“, erklärt Tomasz Kandziora unter www.zapomnianedziedzictwo.pl.

 

Apotheke, Schule, Gericht

Erste Herrnhuter kamen um 1777 nach Gnadenfeld. Die Gemeinschaft wuchs, weitere Brüder schlossen sich an und so gab es in Gnadenfeld ungefähr im Jahr 1780 bereits 50 Herrnhuter. Das Landgut gehörte damals dem Grafen Ernst von Seydlitz. Die Mährischen Brüder erhielten aus Herrnhut die Erlaubnis, die Güter zu kaufen und als Herrnhuter Gemeinschaft Gnadenfeld eine selbstständige Tätigkeit aufzunehmen. In Gnadenfeld machten sich die Brüder sofort an die Arbeit. Zuerst bauten sie ein ansehnliches Gebetshaus und dann weitere Gemeinschaftsgebäude. „1790 wurde die erste Apotheke im Kreis Cosel eröffnet, die seit 1800 von drei aufeinanderfolgenden Generationen der Familie Wetschky betrieben wurde. Im Jahr 1866 wurde hier das erste Krankenhaus des Landkreises, das sogenannte Heinrichstift, errichtet. Die Gemeinde sorgte auch für Sicherheit und öffentliche Ordnung. 1884 wurde eine Freiwillige Feuerwehr eingerichtet. Ebenso beschäftigte die Gemeinde auch einen Ortswächter. Seit 1886 gab es in Gnadenfeld zudem ein Amtsgericht, das bis 1925 tätig blieb. Hinzu kam zeitgleich ein Gefängnis, das bis 1945 funktionierte“, berichtet Tomasz Kandziora. Die erste Schule in Gnadenfeld wurde bereits 1782 gegründet. Später gab es auch eine Erziehungsanstalt für Jungen und dann für Mädchen. 1818 wurde das Theologische Seminar der Mährischen Brüder von Niesky in Sachsen nach Gnadenfeld verlegt.

 

Bleibende Prägung

Die Herrnhuter von Gnadenfeld stehen jedoch nicht nur für Religion und Bildung. Während ihrer Zeit in Gnadenfeld wurden auch viele Handwerks-, Gewerbe- und Dienstleistungsbetriebe gegründet. Das Ende der Herrnhuter in Gnadenfeld kam mit dem Zweiten Weltkrieg. Die meisten von ihnen fanden danach in Niedersachsen eine neue Heimat. Ihre langjährige Präsenz in Gnadenfeld hat jedoch eine bleibende Prägung hinterlassen. Menschen, die die Geschichte des Dorfes nicht kennen, mögen heute überrascht sein von der beeindruckenden Bebauung und den mächtigen Bauwerken, die mit ihrer Größe und ihrem Stil nicht in die Landschaft passen. All dies dank der Herrnhuter.

 

 

Masz propozycje na kolejne artykuły na stronę www.zapomnianedziedzictwo.pl na temat zapomnianych miejsc z województw śląskiego, opolskiego i dolnośląskiego? Interesujesz się historią Śląska i chcesz nawiązać z nami współpracę? Napisz do nas e-maila: sandra.mazur@haus.pl.

„Zapomniane dziedzictwo” to projektu Domu Współpracy Polsko-Niemieckiej. Więcej na www.zapomnianedziedzictwo.pl

„Vergessenes Erbe” ist ein Projekt des Hauses der Deutsch-Polnischen Zusammenarbeit. Mehr dazu unter www.zapomnianedziedzictwo.pl/de

 


 

Nazywano ich braćmi morawskimi, Ewangelicką Jednotą Braterską albo herrnhutami. Herrnhuci to ewangelicka wspólnota kościelna, która powstała w XVIII wieku w Niemczech. Swoja enklawę na Opolszczyźnie bracia morawscy mieli we wsi Pawłowiczki, czyli Gnadenfeld.

 

Herrnhutersiedlung Gnadenfeld
Foto: www.zapomnianedziedzictwo.pl

 

Na Śląsku schronienia szukały różne wspólnoty religijne, które gdzie indziej spotykały się z prześladowaniem. „W czasie XVII-wiecznych prześladowań protestantów na ziemiach habsburskich wielu spośród husytów, ewangelików, anabaptystów opuściło ojczyznę, szukając schronienia na ziemiach protestanckich książąt Rzeszy. Potomkowie tych emigrantów, zwanych często braćmi morawskimi, którzy osiedli w Saksonii, założyli w latach 1722–1727 wyjątkową wspólnotę wyznaniową i osadę, zwaną Herrnhut – Straż Pańska”, wyjaśnia Tomasz Kandziora na stronie www.zapomnianedziedzictwo.pl

 

Apteka, szkoła, sąd

W Pawłowiczkach herrnhuci pojawili się około roku 1777. Wspólnota się rozrastała, dołączali kolejni bracia i tak około roku 1780 było tu już 50 herrnhutów. Dobra te należały wówczas do hrabiego Ernsta von Seydlitza. Bracia morawscy otrzymali pozwolenie z Herrnhut na wykupienie majątku von Seydlitza i rozpoczęcie samodzielnej działalności jako wspólnota herrnhucka Gnadenfeld. W Pawłowiczkach bracia od razu zabrali się do pracy. Najpierw wybudowali dom modlitwy sporych rozmiarów, a potem inne wspólnotowe budynki. „W 1790 roku założono pierwszą w powiecie kozielskim aptekę, którą od 1800 roku prowadziły trzy kolejne pokolenia rodziny Wetschky. W 1866 roku założono tutaj pierwszy w powiecie szpital – tzw. Heinrichstift. Wspólnota dbała oczywiście również o bezpieczeństwo i porządek publiczny. W 1884 roku powstała ochotnicza straż pożarna, a wspólnota zatrudniała też strażnika wiejskiego. W 1886 roku uruchomiono w Gnadenfeld sąd okręgowy (działał do 1925 roku). Równolegle funkcjonował przy tutejszym sądzie areszt, który swe funkcje pełnił do 1945 roku” – informuje Tomasz Kandziora. Pierwsza szkoła w Gnadenfeld stanęła już w 1782 roku. Później był tu jeszcze zakład wychowawczy dla chłopców, a potem dla dziewcząt. W 1818 roku do Gnadenfeld przeniesiono z saksońskiego Niesky seminarium teologiczne braci morawskich.

 

Trwałe piętno

Jednak herrnhuci w Pawłowiczkach to nie tylko rozwój religijno-oświatowy. W czasie ich działalności w Gnadenfeld powstało też wiele zakładów rzemieślniczych, przemysłowych i usługowych.
Koniec herrnhutów w Pawłowiczkach przyniosła II wojna światowa. Nowy dom większość znalazła w Dolnej Saksonii. Na Pawłowiczkach ich długoletnia obecność odcisnęła jednak trwałe piętno. Osoby, które nie znają historii miejscowości, może dziś dziwić imponująca zabudowa, duże budynki, które nie pasują rozmiarami i stylem do zabudowy wiejskiej. A to wszystko dzięki herrnhutom.

 

Anna Durecka

Show More