Ellguth, heute ein südlicher Stadtteil von Kattowitz, ähnelt in keiner Weise dem Ort, an dem es gut 100 Jahre lang mehrere Industriebetriebe gegeben hat. Dabei ist dieses den allermeisten Ellguthern unbekannte Industrie-Erbe durchaus erinnerungswürdig.
Foto: Beata Pomykalska
Polska wersja poniżej
Die Geschichte der Industrie in Ellguth reicht bis ins Jahr 1846 zurück. Damals wurde auf Beschluss des Fürsten Hans Heinrich X. Hochberg von Pless in Ellguth mit dem Bau des Hüttenwerks „Ida“ begonnen, das zwei Jahre später fertiggestellt werden konnte. (…) Obwohl das Hüttenwerk nur 13 Jahre lang in Betrieb war, hat es die Entwicklung von Ellguth stark geprägt. Ihm ist es zu verdanken, dass am 1. Dezember 1852, als die Eisenbahnlinie zum Bergwerk „Emanuelssegen“ eröffnet wurde, ein Anschlussgleis zur Ida-Hütte eingerichtet wurde. Man nannte das Anschlussgleis „Idaweiche“, was mit der Zeit zum zweiten Namen des gesamten Stadtteils wurde. Das kleine Anschlussgleis wurde im Laufe der Zeit immer weiter ausgebaut. 1868 wurde Ellguth über Emanuelssegen mit Pless und Sedschütz verbunden. Im Jahr 1904 folgte die Verbindung nach Gleiwitz und acht Jahre später eine nach Tichau. 1909 startete dann der Bau eines eleganten Bahnhofs, der kurz vor Ausbruch des Ersten Weltkriegs fertiggestellt wurde.
Fabriken und Betriebe
Die Entwicklung des Eisenbahnnetzes trug zur Ansiedlung weiterer Industriebetriebe in Ellguth bei. So wurde 1902 in der Nähe der Oheimgrube eine Ziegelei eröffnet, die sich im Besitz von Hans Heinrich XI., Fürst von Pless, befand. (…) Zu den chemischen Betrieben gehörten die Oberschlesische Farbenfabrik (später Chemiewerke „Montokwas“, „Bibrokwas“ und „Wimach“), die Chemiefabrik „Silesia“ (bis in die 1960er Jahre aktiv) und die Ellguther Chemiefabrik (Ligocka Fabryka Chemiczna), die schnell in eine Raffinerie umgewandelt wurde. (…) Erwähnenswert ist auch das Oberschlesische Holzimprägnierungswerk (Górnośląski Zakład Impregnacji Drewna), in dem Eisenbahnschwellen, Telegrafen- und Telefonmasten imprägniert wurden. In der Zwischenkriegszeit befand sich auf dem Werksgelände eine Zweigstelle der Ustroner Schmiede (Kuźnia Ustroń), die während des Zweiten Weltkriegs Teile für deutsche U-Boote produzierte. (…)
Vergessenes Erbe
Von all den hier erwähnten Industrieanlagen fehlte zu Beginn des 21. Jahrhunderts bereits praktisch jede Spur. Die ehemaligen Fabrikgelände wurden durch neu errichtete Wohnsiedlungen, das Kattowitzer Forstrevier und den Euro-Center-Industriepark erschlossen. An Ellguths vergessenes Industrie-Erbe erinnern heute alte Archivfotos, einzelne noch erhaltene Gebäude und Geschichten älterer Bewohner des Stadtteils.
Die Kürzungen und Zwischentitel stammen von der Redaktion. Der gesamte Text ist unter www.zapomnianedziedzictwo.pl verfügbar.
Masz propozycje na kolejne artykuły na stronę www.zapomnianedziedzictwo.pl na temat zapomnianych miejsc z województw śląskiego, opolskiego i dolnośląskiego?
Interesujesz się historią Śląska i chcesz nawiązać z nami współpracę? Napisz do nas e-maila: sandra.mazur@haus.pl.
„Zapomniane dziedzictwo” to projektu Domu Współpracy Polsko-Niemieckiej. Więcej na www.zapomnianedziedzictwo.pl
„Vergessenes Erbe” ist ein Projekt des Hauses der Deutsch-Polnischen Zusammenarbeit. Mehr dazu unter www.zapomnianedziedzictwo.pl/de
Ligota, będąca obecnie południową dzielnicą Katowic, w ogóle nie przypomina miejsca, w którym przez ponad sto lat funkcjonowało kilka zakładów przemysłowych. To nieznane mieszkańcom dzielnicy przemysłowe dziedzictwo Ligoty jest ze wszech miar warte przypomnienia.
Foto: Beata Pomykalska
Historia przemysłu w Ligocie sięga 1846 roku. W tym czasie, na mocy decyzji ówczesnego właściciela dóbr pszczyńskich – księcia Hansa Heinricha X Hochberga, na terenie Ligoty rozpoczęto budowę zakładu hutniczego o nazwie „Ida”, którą ukończono dwa lata później. (…) Chociaż huta „Ida” pracowała zaledwie 13 lat, miała ogromny wpływ na rozwój Ligoty. To dzięki jej istnieniu 1 grudnia 1852 roku, gdy otwierano linię kolejową wiodącą do kopalni „Emanuelssegen”, wykonano bocznicę, która prowadziła do huty „Ida”. Bocznicę nazwano „Idaweiche”, czyli „zwrotnica Ida”, która z czasem stała się drugą nazwą całej dzielnicy. Mała bocznica z upływem czasu była coraz bardziej rozbudowywana. W 1868 roku Ligota uzyskała przez Murcki połączenie z Pszczyną i Dziedzicami. W 1904 roku uzyskała połączenie z Gliwicami, a osiem lat później – z Tychami. W 1909 roku rozpoczęto budowę eleganckiego dworca kolejowego, który ukończono krótko przed wybuchem I wojny światowej.
Fabryki i zakłady
Rozwój sieci kolejowej przyczynił się do ulokowania w Ligocie kolejnych zakładów przemysłowych. W 1902 roku niedaleko kopalni „Wujek” otworzono cegielnię, która była własnością księcia pszczyńskiego Hansa Heinricha XI. (…) Do zakładów o charakterze chemicznym należała Górnośląska Fabryka Farb (późniejsza fabryka chemiczna „Montokwas”, „Bibrokwas” i „Wimach”), Fabryka Chemiczna „Silesia” (czynna do lat 60. XX wieku) oraz Ligocka Fabryka Chemiczna, którą bardzo szybko przekształcono w rafinerię (…). Wart wspomnienia jest również Górnośląski Zakład Impregnacji Drewna, który zajmował się impregnacją progów kolejowych, słupów telegraficznych i telefonicznych. W dwudziestoleciu międzywojennym ulokowano na terenie zakładu filię „Kuźni Ustroń”, która w okresie II wojny światowej produkowała części dla niemieckich U-Bootów. (…)
Zapomniane dziedzictwo
Na początku XXI wieku po wszystkich wymienionych tu zakładach przemysłowych nie został praktycznie żaden ślad. Teren byłych fabryk został zagospodarowany przez nowo powstałe osiedla, Nadleśnictwo Katowice czy Euro-Centrum Park Przemysłowy. O zapomnianym przemysłowym dziedzictwie Ligoty przypominają archiwalne zdjęcia, pojedyncze zachowane budynki czy opowieści starszych mieszkańców dzielnicy.
Kamil Kartasiński
Skróty i śródtytuły pochodzą od redakcji. Cały tekst dostępny na www.zapomnianedziedzictwo.pl
