Dziś w gminach Ujazd i Leśnica można będzie podziwiać kunsztowne dywany kwietne, przygotowane, jak co roku, z okazji święta Bożego Ciała. Kilka miesięcy temu kwietne dywany zostały oficjalnie wpisane na światową listę niematerialnego dziedzictwa UNESCO. Zwyczaj ten kultywowany jest na Śląsku od ponad 150 lat.
Układaniem dywanów kwietnych przed Bożym Ciałem na Śląsku niektóre rodziny zajmują się już od kilku pokoleń. W miejscowościach, w których tradycyjnie układa się kunsztowne mozaiki kwiatowe, mieszkańcy przystępują do pracy jeszcze przed wschodem słońca. Dywany kwiatowe najczęściej łączą ze sobą cztery ołtarze, stawiane zwyczajowo na procesję Bożego Ciała. Z kwiatów układane są często symbole religijne, jak: hostia, gołąbek, kielich czy krzyż.
Foto: Błażej Duk
Tradycja w obiektywie
Błażej Duk z Zalesia Śląskiego od wielu lat dokumentuje zwyczaj układania dywanów kwietnych za pomocą swojego aparatu fotograficznego. Jeszcze wcześniej jednak sam uczestniczył ich tworzeniu.
“Moi dziadkowie, Elżbieta i Antoni Mróz, mieszkali w Zalesiu Śląskim obok plebanii i kościoła i jako dziecko pomagałem im, wspólnie z resztą rodziny, układać dywany. Pamiętam wczesne wstawanie. Musieliśmy wstawać między 4 a 5 rano w dzień Bożego Ciała, aby przygotowywać kwietne dywany. Pamiętam też wyjazdy z rodzicami, żeby szukać kwiatów przy polach i nieużytkach. Do dziś zapach dziekiego bzu kojarzy mi się wyłącznie z Bożym Ciałem. Bo to najczęściej wykorzystywany dziko rosnący kwiat do dekoracji dywanów”,
mówi Błażej Duk. W wieku 16 lat stworzył stronę internetową swojej miejscowości, kupił pierwszy aparat i zaczął dokumentować wiejską codzienność i zwyczaje. W tym również układanie kwietnych dywanów. – W 2019 r. skontaktowała się ze mną pani Joanna Banik z Narodowego Instytutu Dziedzictwa w Opolu, abyśmy wspólnie przygotowali wniosek do wpisania tej tradycji na krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wspólnie z sąsiednimi miejscowościami Klucz, Olszowa i Zimna Wódka. Po wpisie na krajową listę w marcu 2020 r. pojawiła się szansa na wpis na listę UNESCO! – wspomina Błażej Duk, który był jednym z depozytariuszy zbierających na potrzeby złożenia wniosku do UNESCO informacje na temat tradycji układania dywanów. Pozytywna decyzja zapadła 16 grudnia 2021 r. Obecnie pan Błażej pracuje nad stroną internetową poświęconą w całości kwietnym dywanom. Już teraz ich wspaniałe zdjęcia można zobaczyć na stronie www.goraswanny.pl i facebookowym profilu „Góra św. Anny – wspaniały zakątek Górnego Śląska”.
Foto: Błażej Duk
Warsztaty, wystawa, konkurs
Od maja na terenach miejscowości, w których przed Bożym Ciałem układane są dywany kwietne, prowadzone są badania etnograficzne. Sześciu naukowców pod przewodnictwem prof. Katarzyny Smyk z Instytutu Nauki o Kulturze Uniwersytetu Marie Curie-Skłodowskiej w Lublinie przeprowa wywiady z mieszkańcami Zalesia Śląskiego, Zimnej Wódki, Klucza i Olszowej, którzy od lat kultywują tę tradycję. W ramach projektu „Tradycja dywanów kwietnych na Opolszczyźnie – identyfikacja, plan ochrony oraz wzmacnianie tradycji” odbędą się też: warsztaty, wystawa fotograficzna, konkurs dla cukierników, rajd szlakiem dywanów kwietnych, ma też powstać archiwum społeczne. W planach jest również przeprowadzenie konsultacji społecznych na temat planu ochrony tej tradycji. Pieniądze na projekt, 165 tys. zł, pozyskały gminy Leśnica i Ujazd ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Anna Durecka
