Z prof. Marcinem Wiąckiem, Rzecznikiem Praw Obywatelskich, rozmawiamy o decyzji Sejmu ws. obniżenia subwencji oświatowej na nauczanie języków mniejszości.
Minister Czarnek kilka dni temu na twitterze jednoznacznie zapowiedział, że cięcia w subwencji oświatowej odnoszą się jedynie do języka niemieckiego. Czy to nie jest jawna dyskryminacja obywateli chcących uczyć się danego języka?
Chciałbym wskazać, że 5 stycznia 2022 r. skierowałem w opisywanej sprawie wystąpienia generalne do Prezesa Rady Ministrów oraz Marszałka Senatu RP, w których zwróciłem uwagę na możliwe konsekwencje wejścia w życie tych przepisów. Wskazałem w nich, że art. 35 Konstytucji RP gwarantujący wolność zachowania i rozwoju własnego języka, obok art. 32 Konstytucji RP zapewniającego gwarancję równości i niedyskryminacji, ma charakter fundamentalny dla ochrony praw i wolności obywateli polskich należących do mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce, a jedną z podstawowych gwarancji korzystania z praw wynikających z art. 35 Konstytucji RP jest zapewnienie społecznościom mniejszościowym środków finansowych, dzięki którym będą one mogły w pełni korzystać z przysługujących im praw. Tak znaczące ograniczenie środków przeznaczonych na ten cel może budzić obawy w kwestii zgodności takiego działania z ww. przepisami Konstytucji RP.
Stoję na stanowisku, że projektowane przeniesienie środków z budżetu celem utworzenia nowej pozycji pn. „Środki na nauczanie języka polskiego w Niemczech” może prowadzić do niedopuszczalnego pogorszenia sytuacji konkretnej grupy mniejszościowej. Omawiane przepisy w konsekwencji mogą też pogorszyć sytuację prawną wszystkich grup mniejszościowych, o których mowa w ustawie z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym.
Czy otrzymał Pan jakąkolwiek odpowiedź na swoje wystąpienia, czy temat nauczania języków mniejszości został w jakikolwiek sposób podjęty?
Mogę potwierdzić, że do Biura Rzecznika Praw Obywatelskich wpłynęła odpowiedź z Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, z której wynika jedynie, że wystąpienie generalne z dnia 7 stycznia 2022 r., adresowane do Prezesa Rady Ministrów, przekazane zostało zgodnie z kompetencjami do Ministra Edukacji i Nauki. Nadal oczekuję zatem na merytoryczną odpowiedź
Wychodząc z negatywnego założenia, że Sejm na swoim najbliższym posiedzeniu przegłosuje budżet wraz ze zmniejszonymi środkami na nauczanie języków mniejszości, w domyśle jednego języka, co Pan będzie mógł jeszcze zrobić, aby wesprzeć dyskryminowane w ten sposób grupy, a co mogą same mniejszości uczynić?
Jako Rzecznik Praw Obywatelskich niezależnie od ostatecznego kształtu projektowanych przepisów, będę w dalszym ciągu podkreślał systemowe problemy związane z edukacją mniejszościową i wskazywał na standardy, także międzynarodowe, które kształtować powinny kwestię finansowania edukacji mniejszości. Standardy te wynikają m. in. z Konwencji ramowej Rady Europy o ochronie mniejszości narodowych, Europejskiej karty języków regionalnych lub mniejszościowych, a także Konwencji w sprawie Zwalczania Dyskryminacji w Dziedzinie Oświaty UNESCO. Chciałbym przy tym zachęcić członków mniejszości narodowych i etnicznych do zgłaszania do Biura Rzecznika Praw Obywatelskich przypadków wszelkich działań, które w ich ocenie będą naruszały obowiązujące przepisy prawa w zakresie ochrony praw mniejszości.
Jako Rzecznik Praw Obywatelskich, czemu dałem wyraz w wystąpieniu, nie mogę zgodzić się na to, aby ograniczanie wydatków budżetowych odbywało się kosztem społeczności lub grup, które i tak często doświadczają marginalizacji w różnych sferach życia społecznego czy kulturalnego, i do których wspierania instytucje państwowe są w sposób szczególny zobowiązane.
Rozmowę prowadził Rudolf Urban
