„Państwo niemieckie nie finansuje nauczania języka polskiego w swoich szkołach!”. Fakt, że to twierdzenie niektórych polskich polityków jest po prostu nieprawdziwe, był już wielokrotnie wyjaśniany – nie tylko na łamach tej gazety. Język polski jest bowiem jak najbardziej oferowany w wielu szkołach publicznych w Niemczech w ramach nauczania języków ojczystych i jest finansowany przez kraje związkowe. Ale na jakiej podstawie organizowana jest ta dodatkowa oferta? I jak wygląda kwestia jej realizacji? Oto krótki przegląd sytuacji na przykładzie Nadrenii Północnej-Westfalii (NRW).
Nauczanie języków ojczystych (HSU) w Niemczech jest uważane za ważny element promowania wielojęzyczności uczniów ze środowisk migracyjnych. Czasami nazywane jest także nauczaniem uzupełniającym języka ojczystego i jako dobrowolna oferta uzupełniająca ma na celu rozwijanie u dzieci i młodzieży dorastających w środowisku wielojęzycznym umiejętności językowych w języku kraju pochodzenia. Zgodnie z ustawą szkolną Ministerstwa Szkolnictwa i Edukacji Nadrenii Północnej-Westfalii poprzez podtrzymywanie wielojęzyczności należy wzmacniać tożsamość etniczną, kulturową i językową uczniów ze środowisk migracyjnych.
Ze względu na federalizm edukacyjny w Niemczech przepisy i warunki ramowe dla HSU różnią się w poszczególnych krajach związkowych. Według badań przeprowadzonych przez „Mediendienst Integration” uczniowie mogą obecnie uczęszczać na lekcje w języku ojczystym w szkołach publicznych w dwunastu krajach związkowych, w tym w NRW. Prawdą jest jednak również to, że w Bawarii i Badenii-Wirtembergii za tego typu lekcje do tej pory odpowiedzialne były wyłącznie kraje pochodzenia, a ich organizacją i przeprowadzaniem zajmowały się odpowiednie konsulaty. W Turyngii i Saksonii-Anhalt nie prowadzi się nawet w ogóle lekcji języka ojczystego (vide grafika).
W gęsto zaludnionej NRW oferta HSU obejmuje obecnie 26 języków – więcej niż w jakimkolwiek innym kraju związkowym (np. w Brandenburgii na liście ofert HSU znajduje się obecnie „tylko” dziesięć języków, a w Kraju Saary – cztery). W roku szkolnym 2020/2021 w HSU na terenie NRW wzięło udział ponad 100 tys. uczniów. Niemal połowa z nich (ok. 44 tys.) uczęszczała na zajęcia z języka tureckiego, a niecałe 5 tys. – języka polskiego.
Zgodnie z rozporządzeniem Ministerstwa Edukacji NRW w sprawie wdrożenia oferty HSU jest ona uruchamiana, jeśli co najmniej 15 uczniów z tym samym językiem pochodzenia jest zapisanych na poziomie podstawowym (szkoła podstawowa) i co najmniej 18 uczniów z tym samym językiem pochodzenia jest zapisanych na poziomie gimnazjalnym (klasy 5–10) i uczestniczy w nim stale. Mogą w nim brać udział również grupy uczniów obejmujące różne formy szkół i roczniki.
Zajęcia HSU w NRW uzupełniają regularne lekcje o maksymalnie pięć lekcji tygodniowo i zwykle odbywają się po południu. Nauczyciele HSU są native speakerami i pracownikami urzędów kraju związkowego NRW; kraje, z których pochodzą, nie mają wpływu na dobór i pracę nauczycieli.
Począwszy od trzeciego roku szkolnego, na zajęciach HSU stawiane są oceny, które są odnotowywane na świadectwie, ale wyniki w nauce nie mają znaczenia w kontekście promocji ucznia do kolejnej klasy. Na zakończenie szkoły średniej I stopnia odbywa się jednak obowiązkowy egzamin językowy w HSU. Jeśli egzamin ten zostanie zdany, dany język może być zdawany jako język obcy na poziomie zaawansowanym w szkole średniej II stopnia, pod warunkiem że istnieje odpowiednia oferta.
Na zakończenie szkoły średniej I stopnia odbywa się jednak obowiązkowy egzamin językowy w HSU. Jeśli egzamin ten zostanie zdany, nauka danego języka może być kontynuowana jako języka obcego w szkole średniej II stopnia, o ile istnieje odpowiednia oferta.
ln
