Wochenblatt – Gazeta Niemców w Rzeczypospolitej Polskiej

Wochenblatt – Gazeta Niemców w Rzeczypospolitej Polskiej

“Na rozdrożu…”

Z Przemysławem Jagieła, kuratorem wystawy ”Na rozdrożu… życie codzienne Górnoślązaków w okresie powstań śląskich i plebiscytu”, którą otwarto w połowie sierpnia w Muzeum Górnośląskim w Bytomiu, rozmawia Manuela Leibig.

 

 

Skąd wziął się pomysł na stworzenie wystawy o takiej właśnie tematyce?
Nie powstała dotąd wystawa, która mówi o życiu codziennym Górnoślązaków w tym danym okresie. Jeśli chodzi o projekty wystawiennicze, to opowiadają one o kwestiach związanych z działaniami militarnymi, mam tu na myśli pierwsze, drugie i trzecie powstanie śląskie. A my chcieliśmy się skupić na tym tytułowym życiu codziennym i to jest to, co tę wystawę tak naprawdę wyróżnia. Opowiada ona o losach Górnoślązaków, skupia się na jednostce, pokazuje ten czas z perspektywy zwykłego Górnoślązaka, któremu przyszło tutaj żyć w tych niepewnych, nierzadko niebezpiecznych czasach, a więc w czasie powstań śląskich i plebiscytu, czyli w latach 1919–1921. Musimy pamiętać o jednej rzeczy, że to nie była tylko i wyłącznie wojna propagandowa, gdzie afisze, gazety – polskie i niemieckie oczywiście – krzyczały zewsząd, chcąc zaskarbić sobie głosy Górnoślązaków i jednocześnie zdyskredytować – czasami w brutalny sposób – przeciwnika. To była również agitacja plebiscytowa, która niejednokrotnie uciekała się po prostu do rozwiązań siłowych i mam tu na myśli nie tylko powstania śląskie, ale także tą całą kampanię plebiscytową, której częścią składową były choćby polskie i niemieckie organizacje konspiracyjne.

 

Otwarcie wystawy przyciągneło wielu zainteresowanych historią. Fotos: Petra Lulei

Co determinowało ludność Górnego Śląska w czasie objętym wystawą, czyli od roku 1919 do 1921?
Codzienność determinowało na pewno to, że wypełniona była ona tą wszechobecną polską i niemiecką kampanią plebiscytową. Drugim ważnym czynnikiem, też nieodłącznym elementem tamtego czasu była działalność Międzysojuszniczej Komisji Rządzącej Plebiscytowej, która to została ustanowiona traktatem wersalskim z 29 czerwca 1919 roku, kończącym I wojnę światową, wówczas Wielką Wojnę. W traktacie tym właśnie mówiono o tym, że na Górnym Śląsku zostanie przeprowadzony plebiscyt. Ta Międzysojusznicza Komisja Rządząca to międzynarodowe gremium złożone z przedstawicieli Francji, Wielkiej Brytanii i Włoch. Jej głównym zadaniem było przeprowadzenie plebiscytu, ale de facto przejęła ona władzę od administracji niemieckiej. Także wszelkiego rodzaju afisze, rozporządzenia, zarządzenia, nakazy, zakazy etc. – to wszystko również determinowało tę codzienność, dlatego że zarządzenia Międzysojuszniczej Komisji Rządzącej Plebiscytowej również musiały być przestrzegane przez Górnoślązaków.

 

Dlaczego warto się wybrać na tę właśnie wystawę?
Wszystko to, co znajduje się na tej wystawie, pochodzi z bardzo bogatego zbioru działu historii Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu. My pokazujemy taką naszą autorską, można powiedzieć, opowieść o tamtym czasie za pomocą przede wszystkim oryginalnych plakatów i afiszy z tamtego czasu. Są one zakonserwowane na potrzeby tej wystawy. Tę codzienność pokazujemy również za pomocą fotografii, broszur, ulotek propagandowych, sztandarów oddziałów konspiracyjnych, działów paramilitarnych tak polskich jak i niemieckich. Przyjęliśmy od początku taką konwencję, bo chcieliśmy przede wszystkim pokazać, że dział historii Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu posiada w swoich zbiorach bardzo bogate źródła, jeżeli chodzi o okres powstań śląskich i plebiscytu.

 

 

Jaki cel przyświeca wystawie?
Chcielibyśmy pobudzić refleksje nad tamtym czasem wśród zwiedzających. My od samego początku tworzenia tej wystawy zdawaliśmy sobie sprawę z jednej rzeczy, że tak naprawdę na Górnym Śląsku nie mamy jednej wypracowanej wersji tamtych wydarzeń. Spośród wielu wymienię dwie całkowicie odmienne. Patrząc z perspektywy niemieckiej, mamy bowiem taką wersję, która ogniskuje się wokół tego, że okres powstań śląskich i plebiscytu stwarzał możliwość, aby Polacy zagarnęli Górny Śląsk, wykorzystali jego potencjał gospodarczy, wycisnęli region, że tak powiem, jak cytrynę i tak naprawdę nic więcej. Z kolei druga, polska wersja tamtych wydarzeń dzisiaj opiera się na tym, że po Wielkiej Wojnie była w końcu okazja, aby po tylu wiekach Górnoślązacy, którzy bardzo często byli utożsamiani jako Polacy, w końcu mogli wyrwać się z tej pruskiej niewoli, jak np. krzyczały zewsząd polskie plakaty plebiscytowe. Te różne interpretacje okresu powstań i plebiscytu mieliśmy cały czas na uwadze, dlatego pokazujemy tamten okres za pomocą tej wystawy z polskiej i niemieckiej perspektywy, dodając oczywiście działalność Międzysojuszniczej Komisji Plebiscytowej. Te trzy części wzajemnie się uzupełniają i tworzą obiektywny obraz tamtego czasu.

Show More