Po ponad 10 latach od podpisania Wspólnego Oświadczenia podczas obrad Polsko-Niemieckiego Okrągłego Stołu idea o utworzeniu miejsca, w którym zostanie zaprezentowana historia niemieckiej społeczności stała się faktem. Tym samym mapa kulturalna Opola wzbogaciła się o nową instytucję: Centrum Dokumentacyjno-Wystawiennicze Niemców w Polsce (DAZ).
Foto: Lucas Netter
Na mocy umowy podpisanej pomiędzy Związkiem Niemieckich Stowarzyszeń Społeczno-Kulturalnych w Polsce a Urzędem Marszałkowskim Województwa Opolskiego Centrum Dokumentacyjno- Wystawiennicze Niemców w Polsce stało się filią Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Opolu. Faktyczne prace nad wystawą mogły rozpocząć się w 2020 roku. Siedzibą instytucji został, zakupiony ze środków ZNSSK poprzez Fundację Rozwoju Śląska budynek przy ul. Szpitalnej 11 w Opolu. Kompleksowe prace remontowe w wysokości ponad 950.000 euro zostały sfinansowane przez Federalne Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Ojczyzny, podobnie jak wystawa stała, której koszt to ok. 940.000 euro. Polskie Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji przejęło natomiast koszty (ok. 65.000 euro) utworzenia części wystawy o dzisiejszej działalności mniejszości niemieckiej.
Nowoczesna wystawa
Głównym zadaniem Centrum jest, za pomocą dwujęzycznej wystawy, dokumentowanie i prezentowanie historii i działalności Niemców na terenie współczesnej Polski. Nowoczesna koncepcja wystawy oferuje zwiedzającym podróż w czasie przez historię i teraźniejszość Niemców w Polsce. To połączenie scenografii i multimediów z autentycznymi elementami uzupełnionymi replikami i reprodukcjami. – Odwiedzający, poruszając się po wystawie, udają się w multimedialną podróż przez historię. Scenariusze medialne ze słuchowiskami, wideo i projekcjami w historycznych sceneriach przemawiają do wszystkich zmysłów i tworzą żywe spotkanie z historią i życiem codziennym Niemców w Polsce, co jest szczególnie atrakcyjne dla młodych ludzi – wyjaśnia koncepcję wystawy Weronika Wiese, koordynatorka projektu. Oprócz wystawy stałej DAZ prezentować będzie również wystawy czasowe poświęcone wybranemu wątkowi historii i kultury Niemców w Polsce i Europie oraz innych mniejszości.
Centrum jako spoiwo
W uroczystym otwarciu DAZ udział wzięli nie tylko odpowiedzialni za jego powstanie, a więc przedstawiciele ZNSSK i Urzędu Marszałkowskiego Województwa Opolskiego, ale także goście z Niemiec: Natalie Pawlik, pełnomocnik Rządu Federalnego ds. przesiedleńców i mniejszości narodowych, Ambasador Republiki Federalnej Niemiec w Polsce, dr Thomas Bagger, jak i byli pełnomocnicy federalnie Prof. Bernd Fabritius, przewodniczący Związku Wypędzonych, i Hertmut Koschyk, przewodniczący Fundacji Łączności z Niemcami zagranicą.
– Mam pewność, że dokonaliśmy czegoś dobrego, wzbogacającego nas, co istotnie przysłuży się odnowieniu więzi międzyregionalnej; bo wszak Centrum ma być może także spoiwem − nie tylko nas tu, na Opolszczyźnie, ale to będzie spoiwo Śląska, Warmii, Mazur, Pomorza i Dolnego Śląska. Dowartościuje tożsamości regionalne i rzeczywistość historyczną. Obroni się przed próbami ideologizacji. Zostańmy tutaj ludźmi swobodnie myślącymi, z otwartymi sercami i patrzącymi, że obok nas zawsze jest drugi człowiek. Każdy inny, wszyscy równi – powiedział marszałek województwa Andrzej Bułą.
Przewodniczący ZNSSK w Polsce Rafał Bartek podkreślał w swojej przemowie, że projekt ten jest wyjątkowy w skali Polski i Niemiec, gdyż do tej pory nie było – ani w Polsce, ani w Niemczech – miejsca, które podjęłoby próbę opowiedzenia złożonej historii Niemców mieszkających w Polsce. – Niemców, którzy przeżyli dyskryminację w okresie PRL i którym dzisiaj na nowo tę dyskryminację przychodzi przeżywać. Oby to miejsce, ze swoją wystawą stałą, ze swymi wystawami czasowymi, ze spotkaniami i konferencjami, stało się miejscem przestrogi przed podziałami i nacjonalizmami, ale też miejscem pokazującym, jak ważny jest dialog i chęć zrozumienia drugiego człowieka. Niech to miejsce otwiera nas na drugiego człowieka, niezależnie od tego, skąd i kiedy do nas dotarł. Niech to miejsce nas ubogaca i służy budowaniu wspólnej historii Niemców żyjących w Polsce i większości polskiej – powiedział Rafał Bartek.
Foto: Lucas Netter
Zaś Natalie Pawlik, która jako tzw. rosyjska Niemka przybyła do Niemiec, była osobiście poruszona po pierwszej wizycie podkreślała: – To elementarne pytania, które są tutaj zadawane. To pytania o pochodzenie, kulturę i tradycję. Co oznacza dom – dla mnie, dla mojej rodziny? Kiedy należy pozostawić to, co jest nam znane? W jakim stopniu ja i moja rodzina musimy »połączyć się« z resztą społeczeństwa? Tych pytań o własną tożsamość nie da się uniknąć. Centrum Dokumentacyjno-Wystawiennicze dostarcza do tego wielu impulsów – powiedziała pełnomocnik rządu i dodała: – Centrum ma na celu stworzenie prawdziwego obrazu dziejów mniejszości niemieckiej od średniowiecza do współczesności poprzez faktograficzną prezentację opartą na faktach. Może to pomóc zidentyfikować wprowadzające w błąd lub nawet nieprawidłowe informacje i sprzeciwić się ich rozpowszechnianiu. Czyli jednym zdaniem: To miejsce jest drogowskazem w niespokojnych czasach.
DAZ ma nie tylko służyć samej mniejszości, podkreślił w swojej przemowie dr Thomass Bagger, ambasador Republiki Federalnej Niemiec w Polsce, zakończył słowami: – Jeśli zrozumiemy, że złożona tożsamość mniejszości niemieckiej nie jest zagrożeniem, ale wzbogaceniem, to zrozumiemy ideę zjednoczonej Europy i wtedy również przyczynimy się do jedności w różnorodności. Centrum stało się kolejnym nowym miejscem w krajobrazie placówek w Opolu i dlatego też życzę temu Centrum, by było ważnym miejscem nie tylko dla przedstawicieli mniejszości niemieckiej, ale też dla przedstawicieli większości polskiej tu mieszkającej. By było miejscem spotkań i tym samym spełniało swoją rolę, do której zostało powołane.
VdG/ru
Od 9 października Centrum Dokumentacyjno-Wystawiennicze Niemców w Polsce zostanie udostępnione zwiedzającym. Od poniedziałku do piątku w godz. 9.00-18.00 będzie można obejrzeć wystawę. Więcej informacji na temat zwiedzania, planów instytucji i wielu innych będzie dostępne wkrótce na stronie internetowej DAZ.
