Wochenblatt – Gazeta Niemców w Rzeczypospolitej Polskiej

Wochenblatt – Gazeta Niemców w Rzeczypospolitej Polskiej

Schlesier in den Ferien / Ślązak na wakacjach

 

 

Wie verbrachten die Schlesier vor 100 Jahren ihre Ferien? Mit Dr. Joanna Lusek vom Oberschlesischen Museum in Beuthen sprach darüber Anna Durecka

 

Dr. Joanna Lusek
Foto: privat

 

Polska wersja poniżej

 

Wie sahen die Sommerferien unserer Urgroßmütter und Urgroßväter aus? Hat man vor 100 Jahren Urlaubsreisen gemacht? Wenn ja, wo und wie haben sich die Schlesier erholt?

Ein gesunder Lebensstil und der Aufenthalt im Freien kamen ungefähr in der Zwischenkriegszeit erstmals in Mode, und das so gut wie in jedem Land. Damals wurde die so genannte Heliotherapie, d.h. das Sonnenbaden, zunehmend beliebt. Ärzte empfahlen Reisen in Badeorte am Meer, sogar in Mittelmeer-Kurorte, die diese Heliotherapie an bis zu 360 Tagen im Jahr anboten. Auch hier bei uns kam in dieser Hinsicht etwas in Gang. Oberschlesien war damals zwar in einen polnischen und einen deutschen Teil geteilt. Doch das änderte eigentlich nichts, denn die Menschen erholten sich auf die gleiche Weise. Auf polnischer Seite wurde übrigens 1920 ein Tourismusbüro eingerichtet, das sehr lange tätig blieb und an das sich sicherlich noch viele Menschen erinnern, nämlich unser „Orbis“.
Diese weitgehend organisierte Erholung wurde oft von Privatpersonen angeboten, die über Unterkünfte verfügten und eine bestimmte Anzahl von Personen aufnehmen konnten, aber es gab auch recht viele Vereine. Außerdem gab es in den Bergen eine Vielzahl von Sightseeing-Vereinigungen. Sowohl auf der polnischen, als auch auf der deutschen Seite Schlesiens gab es Ministerialstellen, denen Tourismus-Referate unterstellt waren. Während in Deutschland die Situation weniger kompliziert war, weil diese staatlichen Strukturen bereits entwickelt waren, musste der polnische Staat in kurzer Zeit viel tun, um aufzuholen. Küsten- und Gebirgsurlaubsregionen begannen nun zu entstehen.

 

 

Fuhren Schlesier schon damals in die Berge?

Natürlich war schon damals zum Beispiel Zakopane ein beliebtes Ziel. Die zwanzig Zwischenkriegsjahre waren überhaupt eine Zeit der Prosperität. Die Menschen zogen zunehmend ins Gebirge, um die Berggipfel im Sommer wie auch im Winter zu erklimmen. Diese Mode für Berge war übrigens nicht neu. Neu war allerdings, dass nun auch Menschen hinzukamen, die zuvor keine Bergsteiger waren. Nicht nur Anwohner, sondern auch Gäste. In der zweiten Hälfte der 1930er Jahre gab es bereits eine Seilbahn zum Kasprowy Wierch. Dieser Bazillus des Wanderns im Gebirge breitete sich nunmehr aus.

Sehr beliebt waren auch Gebirgskurorte, die Kurbäder anboten, es gab dort Trinkhallen wie z.B. in Krynica, Truskawiec und Bad Warmbrunn. Auch die Weichsel erweckte allmählich Interesse. Hier war u.a. Kazimierz Dolny sehr beliebt. Zu dieser Zeit fanden in den Gebirgsorten erste Paddeltouren statt. 1924 wurde in Myslowitz der Polnische Faltboot-Verein Hellas gegründet und 1930 wurde der Polnische Kajakverband ins Leben gerufen. Hellas faltete Paddelboote während der Verband diejenigen zusammenbrachte, die gern Paddeltouren unternahmen. In den Geschäften tauchten nun Sportgeräte, Zelte und Campingkocher auf, ebenso wurden auch Souvenirhändler aktiv.

Am Meer verwandelten sich einstige Fischerdörfer langsam in Ferienorte. Besonders Zoppot und Jurata lagen im Trend. Auch im Gebirge entstanden erste Ferienorte, die bereits auf Besucher ausgerichtet waren. Und während man in den Bergen wandern und Kajak fahren konnte, waren am Meer Tennisplätze, Tanzpartys und Radsport en vogue.

 

 

War auch der deutsche Teil Schlesiens viel in den Bergen unterwegs?

Ja, der Unterschied bestand nur in der Richtung. Für Deutsche ging es z.B. nach Bayern oder aber nach Niederschlesien, hier vor allem nach Krummhübel und Schreiberhau. Beliebt waren auch das gesamte Glatzer Bergland, Waldenburg, Bad Reinerz, Altheide-Bad usw. Aber auch Fahrten nach Zakopane oder Krynica stand nichts im Wege. Ebenso Karlsbad auf der tschechischen Seite lag als berühmter Kurort im Trend. Außerdem kam die ganze damalige Crème de la Crème Europas dorthin. Wenn es jedoch um die Art und Weise geht, wie die Zeit in den Ferien verbracht wurde, gab es meiner Meinung nach keine großen Unterschiede. Fahrrad und Kajak waren Standard. Auf der deutschen Seite war nun aber auch das Auto öfters anzutreffen.

 

 

Genau, und womit sind unsere Urgroßmütter und Urgroßväter damals in ihre Ferien gefahren?

Am häufigsten wurde mit Bahn und Fahrrad gereist. Das Fahrrad ermöglichte Erholung an der frischen Luft und gewann schnell viele Anhänger. Deshalb entstanden in dieser Zeit nicht nur in Schlesien viele Fahrradvereine. Man bewegte sich in Gruppen und außerdem wurden verschiedene Rennen organisiert, auch im Ausland. Natürlich bewegte man sich auch zu Fuß. Ob man auch per Anhalter gefahren ist, weiß ich nicht, denn es gab damals noch keine Lastwagen, aber vielleicht haben Autofahrer manchmal jemanden auf dem Rücksitz mitgenommen. Es gab auch ein großes Interesse, historisch wichtige Orte zu besuchen, sowohl auf polnischer als auf deutscher Seite.

 

 

Gab es damals Ferienkolonien für Kinder? Und wie war es mit organisierter Freizeitgestaltung?

Es gab sehr viele Vereine und Gesellschaften, die aus Wohltätigkeit agierten, die weniger wohlhabende Familien unterstützten, damit Kinder aus kinderreichen Familien in die Ferien fahren konnten. Es gab auch männliche und weibliche kirchliche und profane Vereinigungen. Sie organisierten für Kinder während der Ferien Ausflüge in Sommerlager, in der Regel für etwa drei Wochen. Oft waren es spartanische Bedingungen, irgendwo in den Bergen, am Meer oder an Seen. An solchen Fahrten nahmen Kinder aus Oberschlesien, vor allem aus dem industriellen Teil der Region, teil. Für gewöhnlich wurden diese Reisen von einem Arzt begleitet, sodass die Kinder vor Ort medizinisch betreut wurden, was damals sehr wichtig war. Sie wanderten durchs Gebirge oder sonnten sich am Strand und konnten auch Ausflüge genießen.

 

 

Ich habe schon immer den Eindruck gehabt, dass viele Schlesier Ferienreisen eher nicht mögen und sich lieber im eigenen Garten aufhalten. Ist das nur ein Klischee?

 

Menschen aus ländlichen Gebieten waren schon immer stärker mit dem Land verbunden, mit der Arbeit auf dem eigenen Bauernhof. Auch heute ist das so. Es muss immer jemand auf dem Hof bleiben und womöglich rührt daher auch der sesshafte Lebensstil der Menschen vom Lande. In den Städten führte man sicherlich ein ereignisreicheres soziales Leben, man war begieriger nach neuen Erfahrungen und Ferien sind immer eine gute Zeit, um etwas Neues zu erleben und zu sehen. Ich denke, so kann man das erklären.

 

 

 

 

 


Ślązak na wakacjach

 

Z dr Joanną Lusek z Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu o tym, jak Ślązacy spędzali wakacje sto lat temu, rozmawia Anna Durecka

 

Karlsbad, heute Karlove Vary, war ein beliebtes Reiseziel für Schlesier im Sommer.
Foto: Wikipedia

 

Jak wyglądały wakacje naszych prababć i pradziadków? Czy sto lat temu wyjeżdżało się na urlopy? Jeśli tak, to gdzie i jak wypoczywali Ślązacy?

Zdrowy tryb życia i przebywanie na świeżym powietrzu zaczęło być modne mniej więcej w okresie dwudziestolecia międzywojennego. I to niezależnie od państwa, w którym ludzie funkcjonowali. Wtedy też popularność zdobywała tzw. Helioterapia, czyli opalanie się. Lekarze zalecali więc wyjazdy do miejscowości nadmorskich, nawet do kurortów śródziemnomorskich, które tą helioterapię oferowały nawet 360 dni w roku. Tu u nas też pod tym względem zaczęło się coś dziać. Górny Śląsk był wtedy podzielony na część polską i niemiecką. Ale to w sumie nic nie zmieniało, bo ludzie wypoczywali tak samo. Po stronie polskiej w 1920 roku powstało zresztą biuro turystyczne, które bardzo długo działało i pewnie wiele osób kojarzy tę nazwę – Orbis.

Taki bardziej zorganizowany wypoczynek organizowały osoby prywatne, które dysponowały miejscami noclegowymi i mogły pewną liczbę osób przyjąć u siebie, ale też było sporo stowarzyszeń. Poza tym w górach działało też sporo towarzystw krajoznawczych. Zarówno po polskiej, jak i po niemieckiej stronie Śląska działały w ministerstwach takie komórki, które miały pod sobą referaty ds. turystyki. O ile w Niemczech to była sytuacja mniej skomplikowana, bo te struktury państwowe były już wypracowane, o tyle w państwo polskie musiało zrobić wiele w krótkim czasie, żeby nadgonić. Zaczynają pojawiać się kurorty nadmorskie i górskie.

 

 

Czy Ślązacy wyjeżdżają już wtedy w góry?

Oczywiście, już wtedy jeździ się na przykład do Zakopanego. Ten okres dwudziestolecia to jest w ogóle taki okres prosperity. Ludzie zaczynają wychodzić w góry, zdobywać szczyty latem i zimą. Ta moda na góry zresztą to akurat nie była nowość. Nowością jest natomiast, że w góry zaczynają wychodzić ludzie, którzy do tej pory tam nie wychodzili. Nie tylko mieszkańcy, ale i przyjezdni. Druga połowa lat trzydziestych to już jest kolejka na Kasprowy Wierch. Ten „bakcyl” chodzenia po górach się szerzy.

Bardzo popularne są też górskie miejscowości, które oferują kąpiele zdrojowe, są tam pijalnie wód, a więc na przykład Krynica, Truskawiec, Cieplice. Zaczyna się też pojawiać Wisła. Popularny jest Kazimierz Dolny. Te miejscowości górskie zaczynają w tym czasie organizować pierwsze spływy kajakowe. W 1924 roku w Mysłowicach powstaje Polski Klub Składakowców Hellas, a w 1930 roku tworzy się Polski Związek Kajakowców. Hellas składa kajaki, a związek już zrzeszał tych, co na kajakach pływali. W sklepach pojawiać się zaczyna też sprzęt sportowy, namioty, kuchenki do podgrzewania, zaczynają działać sprzedawcy pamiątek.

Nad morzem dawne wsie rybackie przekształcają się powoli w kurorty. Modny jest Sopot, Jurata. Zaczynają się też pojawiać pierwsze letniska, które już są nastawione na przyjezdnych. O ile w górach są piesze wędrówki i kajaki, o tyle nad morzem to korty tenisowe, dancingi, kolarstwo.

 

 

Czy ta niemiecka część Śląska też jeździ w góry?

Tak, różnica mogła być tylko w kierunku. Niemcy kierują się w stronę Bawarii albo w stronę Dolnego Śląska, czyli do Karpacza, do Szklarskiej Poręby. Popularna była też cała Kotlina Kłodzka, Wałbrzych, Duszniki-Zdrój, Polanica itd. Ale nic nie stało na przeszkodzie, żeby jechali do Zakopanego czy Krynicy. Modne też były po czeskiej stronie Karlowe Wary, które słynęły ze swojej zdrojowości. Poza tym tam przyjeżdżała cała śmietanka ówczesnej Europy. Natomiast jeśli chodzi o sposób spędzania czasu w czasie wakacji, to myślę, że nie było wielkich różnic. Były rowery, kajaki. Po niemieckiej stronie już bardziej powszechny był samochód.

 

 

No właśnie, a czym nasze prababcie i pradziadkowie jadą na te swoje wakacje?

Najbardziej rozpowszechnione były podróże koleją i rowerem. Rowery pozwalały na rekreację na świeżym powietrzu i szybko zyskiwały wielu zwolenników. Dlatego w tym okresie powstaje, nie tylko na Śląsku, wiele towarzystw cyklistów. Poruszają się oni grupami, organizowane są różne rajdy, nawet zagraniczne. I oczywiście poruszano się też pieszo. Nie wiem, czy łapano stopa, bo wtedy ciężarówki nie jeździły, ale może automobiliści zabierali czasem kogoś na tylne siedzenie. Chętnie odwiedzano też ważne historycznie miejsca i to zarówno po polskiej, jak i po niemieckiej stronie.

 

 

Czy dzieci wyjeżdżały na kolonie? Czy wypoczynek zorganizowany też już funkcjonował?

Było mnóstwo stowarzyszeń, towarzystw, które zajmowały się opieką charytatywną, wspomagały te mniej majętne rodziny, żeby dzieci z rodzin wielodzietnych mogły wyjechać na wakacje. To były i stowarzyszenia sacrum, i profanum, męskie i żeńskie. One organizowały wyjazdy do letnisk dla dzieci w okresie wakacji, zazwyczaj na okres około trzech tygodni. Często to były spartańskie warunki, gdzieś w górach, nad morzem czy jeziorem. Dzieci z Górnego Śląska, szczególnie z tej przemysłowej jego części, w takich wyjazdach brały udział. Zazwyczaj na takie wyjazdy zatrudniano lekarza, więc te dzieci miały opiekę medyczną na miejscu, co było wtedy bardzo istotne. Chodziły po górach, plażowały, organizowano dla nich wycieczki.

 

 

Zawsze miałam wrażenie, że wielu Ślązaków raczej nie lubi wakacyjnych wyjazdów i najchętniej spędza czas we własnym ogródku. Czy to tylko taki stereotyp?

Ludzie z terenów wiejskich zawsze byli bardziej przywiązani do ziemi, do pracy na swoim własnym gospodarstwie. I dzisiaj też tak jest. Zawsze ktoś musi na tej gospodarce zostać i stąd być może brał się i bierze taki osiadły tryb życia ludzi na wsi. Ludzie w miastach prowadzili może bujniejsze życie towarzyskie, byli bardziej spragnieni nowych doznań, a wakacje to zawsze jest dobry okres, żeby przeżyć i zobaczyć coś nowego. Chyba tak to należy tłumaczyć.

 

Show More