Od 1 września rozpocznie się okres wprowadzania nowego systemu oświaty, w którym nie będzie już gimnazjów. Samorządy przygotowały już nowe siatki szkół, dyrektorzy placówek opracowują arkusze organizacyjne szkół i przedszkoli. Czy reforma edukacji wpłynie w jakimś stopniu również na naukę języka mniejszości narodowej?
Dotychczas w systemie edukacji w Polsce nauczanie języka mniejszości narodowych i etnicznych lub języka regionalnego mogło odbywać się na trzy sposoby: jako dodatkowe lekcje języka, w formie nauczania w dwóch językach, mogły też istnieć szkoły z wykładowym językiem mniejszości. – Na dziś wiemy tyle, że nadal obowiązuje rozporządzenie z 2007 roku, które regulowało dotychczas nauczanie języka mniejszości. I dopóki nie pojawi się nowe rozporządzenie, bazujemy na tym akcie – mówi Ryszard Karolkiewicz, konsultant ds. oświaty w Związku Niemieckich Stowarzyszeń w Polsce. Jednocześnie Karolkiewicz podkreśla, że Ministerstwo Edukacji Narodowej nie sygnalizowało planów zmiany w dotychczasowych formach nauczania i wymiarze godzin języków mniejszości narodowych. – Ewentualne zmiany na gorsze byłyby wprawdzie możliwe, ale nie obawiam się ich wprowadzenia. Polska gwarantuje prawo do pielęgnowania i rozwijania danego języka mniejszości nie tylko własnymi ustawami, jak choćby ustawą o mniejszościach, ale także poprzez ratyfikowane umowy międzynarodowe. Realizując np. zapisy Europejskiej karty języków regionalnych lub mniejszościowych, Polska jest zobligowana do wspierania mniejszości – twierdzi Ryszard Karolkiewicz.
Wnioski
Po wprowadzeniu reformy edukacji pozostanie więc najprawdopodobniej dotychczasowa organizacja nauki języka mniejszości, co oznacza, że nadal rodzice będą musieli złożyć w danej szkole wniosek o zorganizowanie nauki języka mniejszości. Co ważne: takiego wniosku nie trzeba składać w każdym nowym roku szkolnym, gdyż dokument ten jest ważny przez cały okres edukacji w danej szkole. – W pojedynczych przypadkach może być jednak tak, że uczniowie obecnej klasy 6 trafią do nowo utworzonych placówek z nową dyrekcją i może w nowych budynkach. Dlatego w takich sytuacjach MEN sugeruje, aby złożyć nowy wniosek – tak aby dokumentacja w takich szkołach była kompletna – informuje Ryszard Karolkiewicz.
Na złożenie wniosku rodzice mają czas do końca kwietnia lub w momencie zapisywania dziecka do szkoły lub przedszkola, przy czym ustawodawca nie określił wzoru takiego dokumentu. Ważne jest jednak, aby zawierał on dane rodzica dziecka, datę złożenia wniosku oraz prośbę o zorganizowanie dla dziecka nauki języka niemieckiego jako języka mniejszości narodowej.
Treść nauczania
W myśl reformy oświaty zmianie podlegać będą treści nauczania poszczególnych przedmiotów, co jednak, jak informuje Ryszard Karolkiewicz, nie powinno mieć znaczenia w przypadku nauczania języka mniejszości narodowej. – Podstawa dla języka mniejszości pozostaje bez większych zmian. W niektórych miejscach zostały zmodyfikowane pewne sformułowania, co jednak nie ma żadnego związku z tym, jakie treści językowe mają być przekazywane uczniom – mówi Karolkiewicz. Nowością jest oczywiście dopisanie podstawy programowej dla nowo tworzonych klas VII i VIII szkół podstawowych. – Ale i tam nie ma żadnych drastycznych zmian czy ograniczeń tematycznych w porównaniu z dotychczas obowiązującą podstawą – podkreśla Ryszard Karolkiewicz.
Rudolf Urban
***
Am 1. September beginnt die Einführung eines neuen Bildungssystems, nunmehr ohne Gymnasieum und wieder mit der achtklassigen Grundschule. Die Kommunen haben bereits neue Schulraster konzipiert, die Schuldirektionen arbeiten mit Hochdruck an den Lehrplänen. Ob sich die Bildungsreform auch im Unterricht von Minderheitensprachen in einem nennenswerten Maße auswirken wird?
Bis jetzt war im polnischen Bildungssystem der Unterricht der Minderheiten- oder Regionalsprachen auf dreierlei Weise möglich: zusätzliche Sprachstunden, in zweisprachiger Form oder an Schulen mit Unterricht in der jeweiligen Minderheitensprache. „Was wir heute wissen, ist, dass es eine Verordnung von 2007 gibt, die bis jetzt den Unterricht der Minderheitensprachen regelt. Und solange es keine neue gibt, handeln wir auf diesem Rechtsakt“, sagt Ryszard Karolkiewicz, Bildungsberater beim Verband deutscher Gesellschaften in Polen. Wie er zugleich betont, habe das Bildungsministerium bislang keine Absichten kundgetan, den aktuell praktizierten Unterricht der Minderheitensprachen zu ändern. „Etwaige Änderungen zum Schlechteren, wären zwar möglich, aber ich habe diesbezüglich keine Befürchtungen. Polen garantiert nicht nur mit eigenen Gesetzen wie dem Minderheitengesetz das Recht auf Pflege und Entfaltung der Minderheitensprachen, sondern auch durch ratifizierte internationale Verträge. So ist Polen u.a. bei seiner Umsetzung der Bestimmungen der Europäischen Charta der Regional- oder Minderheitensprachen dazu verpflichtet, die Minderheiten zu unterstützen“, so Karolkiewicz.
Anträge
Die bisherige Gestaltung des Unterrichts der Minderheitensprachen dürfte somit auch nach der Bildungsreform höchstwahrscheinlich bestehen bleiben. Dies bedeutet, dass die Eltern nach wie vor den minderheitensprachlichen Unterricht für ihre Kinder an der jeweiligen Schule beantragen müssen. Wichtig dabei: Der Antrag muss nicht in jedem neuen Schuljahr neu gestellt werden, denn das Dokument bleibt über die gesamte Schulzeit an der betreffenden Schule gültig. „In Einzelfällen könnte es allerdings so sein, dass Schüler der jetzigen Klasse 6 in eine neugeschaffene Schule mit neuer Direktion und vielleicht auch in ein neues Schulgebäude kommen. Für solche Situationen legt das Bildungsministerium nahe, einen Neuantrag zu stellen, damit die Dokumentation an solchen Schulen komplett ist“, so Ryszard Karolkiewicz.
Für ihre Antragstellung haben die Eltern noch bis zum Ende April Zeit, wobei der Gesetzgeber kein Antragsmuster festgelegt hat. Wichtig ist aber, dass das Dokument Folgendes enthält: Angaben zum Elternteil, Datum der Antragstellung sowie Bitte um einen Unterricht des Deutschen als Minderheitensprache für das Kind.
Lehrinhalte
Im Sinne der Bildungsreform sollen sich auch Lehrinhalte der einzelnen Schulfächer ändern. Für den minderheitensprachlichen Unterricht jedoch gilt dies laut Ryszard Karolkiewicz nicht: „Die Grundlage für die Minderheitensprachen bleibt ohne nennenswerte Änderungen. Nur vereinzelt sind Formulierungen abgeändert worden, aber das hat keinen Zusammenhang damit, welche Inhalte den Schülern vermittelt werden sollen“, sagt Karolkiewicz. Das einzig Neue ist die Hinzufügung der Programmgrundlage für die neu zu schaffenden Grundschulklassen 7 und 8. „Aber auch dort gibt es keine thematischen Neuheiten oder Einschränkungen im Vergleich zur bisherigen Grundlage“, so Karolkiewicz.
Rudolf Urban