Księży Dół – wyjątkowa pamiątka

Historia: Szwedzi na Śląsku to szwedzki potop?

W lesie niedaleko wsi Tarnów Opolski znajdujemy zagłębienie, w którym nie rośnie żadne drzewo ani krzew, tylko drobne rośliny. Na dnie tego zagłębienia znajduje się coś, co przypomina studnię. Miejsce to od lat nazywane jest Księżym Dołem na pamiątkę wydarzeń z czasów wojny trzydziestoletniej. To tutaj mieszkańcy Tarnowa Opolskiego pod przewodnictwem księdza Szaffa schronili się w gęstym lesie przed wojskami szwedzkimi, żeby nie mogły ich skrzywdzić.

Tarnów Opolski i wojna trzydziestoletnia

Źródła różnie podają czas tego zdarzenia. Jedne mówią o roku 1640, drugie o 1646, kiedy to mieszkańcy Tarnowa Opolskiego znaleźli się właśnie w tym lesie, żeby chronić swoje życie i to, co im zostało po kilkudziesięciu latach wojny, która trwała już od 1618 r. Było to ok. 30 osób, które uciekły tam w drugą niedzielę Wielkiego Postu i wróciły dopiero po Wielkanocy. W obydwu latach 1640 i 1646 Wielkanoc była na początku kwietnia, więc Popielec wypadł gdzieś w lutym. Nie był to sprzyjający czas na wycieczki do lasu, a na ówczesnych mapach widzimy rzeki, miejscowości, drogi i lasy, gęste i trudne do przebycia, gdzie można było się ukryć.

Od defenestracji Pragi do wojny czesko-palatynackiej (1618–1623)

Czy Szwedzi na Śląsku to szwedzki potop? Nie. To nie to miejsce i czas. Wojna trzydziestoletnia pomiędzy katolikami a protestantami wybuchła w roku 1618 w Pradze i objęła cały niemieckojęzyczny obszar w Europie. Cesarstwo Rzymskie Narodu Niemieckiego było zbiorem królestw i księstw, które nie tylko rywalizowały, ale i toczyły między sobą wojny.

Czy Szwedzi na Śląsku to szwedzki potop? Nie. To nie to miejsce i czas.

Na początku wspomnianej wojny miasta śląskie, w większości protestanckie, stanęły po stronie czeskiej, przeciwko katolickiemu cesarzowi z Wiednia. Kiedy jednak po kilku latach konfliktu zaczęło brakować pieniędzy na zbrojenia oraz wojsko i miano już zakończyć walki, pojawiał się ktoś z funduszami i nowymi żołnierzami, by wzmocnić jedną ze stron.

Duński okres wojny (1625–1629)

Po wygranej strony katolickiej i pacyfikacji Czech – a Śląsk był częścią Czech – do wojny przyłączyła się (w 1625 r.) Dania obawiająca się wzmocnienia w Niemczech katolickich Habsburgów z Wiednia.

Szwedzka inwazja (1630-1635)

W 1630 r., po 12 latach od rozpoczęcia wojny, za namową Francji i w obawie o swoją pozycję nad Bałtykiem do konfliktu wkroczyła Szwecja mająca wówczas najnowocześniejszą armię w Europie. Pomimo tego, plus wsparcia protestanckich sojuszników, armia szwedzka przegrała w 1635 r. pod Nördlingen.

Francja przystępuje do wojny (1635)

W tej sytuacji Francja rozszerzyła swoje wsparcie z finansowego dodatkowo o wojskowe. W efekcie zajęła Alzację i zaczęła walczyć z Habsburgami na terenie dzisiejszej Belgii, należącej wtedy do Hiszpanii.

W 1638 r. strona protestancka ze wsparciem Szwecji i Francji zajęła Nadrenię, Alzację i Śląsk. W 1644 r. Hiszpania poniosła liczne klęski na morzu, co wzmocniło pozycję protestantów w Holandii, a przegrana na lądzie spowodowała podjęcie rozmów pokojowych z Francją i Szwecją. Nie poskutkowało to jednak przerwaniem walk.

Pokój westfalski (1648)

Pokój został zawarty ostatecznie 24 października 1648 r., po trzydziestu latach trwania wojny. Wygranymi byli Szwedzi, którzy dostali sporą część północnych Niemiec, m.in. Kilonię i Szczecin. Holendrzy wybili się na niepodległość i nie należeli już do Hiszpanii, a Francja zablokowała w Europie rozwój obydwu krajów rządzonych przez Habsburgów i miała prawo wysyłać swego przedstawiciela na Sejm Rzeszy.

Krzysztof Wysdak

• Masz pytania dotyczące artykułu? Napisz do nas!