Gliwickie spacery historyczne i digitalizacja macew – projekt, który łączy historię z nowoczesnością
W tym roku Gliwice po raz kolejny staną się miejscem spotkania z lokalną historią społeczności żydowskiej. Zespół zaangażowany w projekt planuje cztery wydarzenia: trzy spacery edukacyjne oraz jedną akcję społeczno-edukacyjną dla wolontariuszy i wolontariuszek. Towarzyszyć im będzie wystawa online, a także digitalizacja kolejnych 30 macew z najstarszego gliwickiego cmentarza żydowskiego, założonego w 1815 roku.
– Chcemy w tym roku szczególnie skupić się na historiach Żydówek z Górnego Śląska. To opowieści kobiet, które działały na wielu polach – od przemysłu i handlu, przez działalność społeczną, aż po ryzykowanie życia w imię dobra innych – podkreśla Katarzyna Opiełka, koordynatorka projektu.
Wystawa internetowa oraz spacer edukacyjny poświęcony kobietom o tożsamości żydowskiej i niemieckojęzycznej pozwolą przybliżyć sylwetki niezwykłych postaci, takich jak przedsiębiorczynie Paula Kleczewska czy Johanna Stein, działaczki społeczne pokroju Friederike Troplowitz czy jej wnuczka Elisabeth. Ta ostatnia pod koniec XIX w. z Kłodnicy wyłowiła trzy topiące się osoby. W uznaniu jej odwagi odznaczona została przez króla Prus medalem za odwagę w niebezpieczeństwie. Zamordowana w KL Auschwitz. Poznamy także mniej znane bohaterki – choćby superstulatkę Fromettę Singer, która dożyła aż 112 lat.
Cyfrowy ślad pamięci
Projekt ma również wymiar archiwistyczny. W 2024 roku zdigitalizowano 30 macew z gliwickiego kirkutu, a w tym roku powiększy się on o kolejne 30. Choć proces „digitalizacji” brzmi bardzo nowocześnie, w praktyce oznacza skrupulatne gromadzenie dokumentów, skanowanie fotografii oraz cyfrową obróbkę zdjęć nagrobków.
– To, co robimy, ma znaczenie nie tylko dla teraźniejszości, ale i przyszłości. Dzięki cyfrowemu archiwum zostawiamy ślad, który będzie dostępny dla kolejnych pokoleń, niezależnie od tego, co stanie się z fizycznymi pomnikami – tłumaczy Katarzyna Opiełka.
Wszystkie efekty badań i digitalizacji trafiają na dwujęzyczną platformę Muzeum online DWPN (www.muzeum.haus.pl). To narzędzie pozwala nie tylko chronić lokalne dziedzictwo, ale także upowszechniać wiedzę o wielokulturowej historii regionu.
– Naszą ambicją jest, by działania edukacyjne i artystyczne przyczyniały się do budowania empatycznego społeczeństwa, które potrafi krytycznie myśleć i otwierać się na różnorodność – podsumowuje Katarzyna Opiełka.
Edukacja i empatia w praktyce
W planach są również trzy spacery tematyczne:
- 24 sierpnia – „Śladami kupców i rzemieślników” na cmentarzu żydowskim przy ul. Na Piasku w Gliwicach,
- 14 września – „Zapomniane sąsiadki”, dedykowany Żydówkom z Gliwic, na skwerze za Zamkiem Piastowskim,
- 21 września – „Dom życia – sztuka nagrobna” na cmentarzu żydowskim przy ul. Na Piasku.
Ich celem jest nie tylko popularyzacja wiedzy o historii, ale również przełamywanie stereotypów i wzmacnianie lokalnej wspólnoty.
– Naszą ambicją jest, by działania edukacyjne i artystyczne przyczyniały się do budowania empatycznego społeczeństwa, które potrafi krytycznie myśleć i otwierać się na różnorodność”– podsumowuje Opiełka.
Projekt wpisuje się w szerszy nurt działań kulturalnych i społecznych na pograniczu kulturowym, angażując nie tylko badaczy i pasjonatów historii, ale również młodzież, liderów lokalnych społeczności i organizacje pozarządowe.