Władze Olsztyna, a zwłaszcza jego mieszkańcy, od kilkudziesięciu lat nieustannie
i niestrudzenieangażują się na rzecz ochrony dziedzictwa architektury z lat międzywojennych. Dzięki tym przedsięwzięciom, na przykładzie wielu już odrestaurowanych gmachów użyteczności publicznej i budynków mieszkalnych, możemy dowiedzieć się, jak w tym czasie zmieniał się krajobraz miasta.
Interesującą budowlą w Olsztynie (po I Liceum Ogólnokształcącym im. Adama Mickiewicza − vide „Wochenblatt” nr 10) wartą przedstawienia, która stanowi doskonałe świadectwo trendów lat międzywojennych, jest modernistyczny budynek Miejskiej Szkoły Zawodowej (StädterBerufsschule), w którym obecnie mieści się Zespół Szkół Samochodowych im. Adolfa Bocheńskiego.Decyzję o budowie tej nowoczesnej wówczas szkoły zawodowej, określanej jako handlowa i gospodarstwa domowego, władze miasta podjęły 1928 roku. Inicjatorem jej utworzenia był Karl Roensch, fabrykant i prezes Izby Handlowej w Olsztynie.
Foto: ZSS Olsztyn
Nowoczesna szkoła
Do czasu, nim podjęto decyzję o budowie szkoły, wykształcenie zawodowe w mieście można było zdobyć jedynie w ramach nauki rzemieślniczej i kursów dokształcających. Dostrzeżono więc potrzebę założenia szkoły zawodowej nie tylko wszechstronnie edukującej uczniów, ale umożliwiającej również dalszą naukę. Takie stanowisko było zbieżne
z popularnym wówczas nurtem reformy szkolnej, kładącej szczególny nacisk na solidne wykształcenie zawodowe. System miał być korzystny dla wszystkich. Dla pracodawców,
bo przyjmowali do pracy biegłych w swojej profesji pracowników; dla uczniów, którzy otrzymywali bardziej wszechstronne wykształcenie, a w konsekwencji większe możliwości znalezienia pracy, jak również szansę teoretycznego pogłębienia wiedzy w dalszym toku kształcenia; dla rodziców, którzy mieli dłuższy kontakt z dziećmi oraz mogli je jeszcze zaangażować do pracy w domu; dla szkoły, gdyż uczniowie pobierający naukę systematycznie i w systemie dziennym byli lepiej zmotywowani i bardziej zainteresowani nauką.
W pierwszych latach istnienia szkoła korzystała z pomieszczeń Starego Ratusza, położonego na rynku Starego Miasta. Z czasem te pomieszczenia stały się niewystarczające. Stąd w 1933 roku wszyscy uczniowie zostali przeniesieni do nowo wzniesionego gmachu dla szkół zawodowych przy obecnej al. Wojska Polskiego (niem. Königstraße). Projektantem tej szacownej budowli był architekt miejski Hermann Sauer z Fuldy/Hesja. Zaprojektował on też w Olsztynie cztery, różne nie tylko w zewnętrznej formie, budynki szkolne.
Foto: Archiv des Verfassers
Przykład modernizmu
Wzniesiony obiekt okazał się solidną, niemal ponadczasową budowlą. Zgodnie
z modernistyczną zasadą architektury zrezygnowano z efektownych elementów dekoracyjnych. Surowość budynku podkreśla zwarta, potężna bryła oraz elewacja z mocno wypaloną, wiśniową cegłą, zbliżoną do klinkierowej.Niezmąconą symetrię podkreślają rytmicznie rozstawione okna, okolone betonowymi opaskami okiennymi, będącymi odstępstwem od ceglanej reguły. Ciekawe rozwiązanie architektoniczne zastosowano od strony boiska, zaopatrując gmach w dwa ryzality, czyli wysunięte części budynku z tzw. oknami termometrowymi, ciągnącymi się nieprzerwanie na wysokości pięter.
W przypadku tej inwestycji zostały zrealizowane prawie wszystkie postulaty reformy szkolnej. Poza dobrze oświetlonymi salami lekcyjnymi znajdowały się tu pracownie do nauki fizyki i chemii, sale do śpiewu i rysunku oraz aula ze sceną. Bardzo nowoczesny był program związany z higieną i sprawami socjalnymi. Stąd obiekt wyposażony został w kuchnię
do przygotowywania prostych posiłków (herbata, mleko, bułki), w piwnicach szkoły umieszczono toalety i łaźnie, a na szkolnych korytarzach umywalki. Novum był szkolny gabinet przyjęć i badań lekarskich. Oczywiście nie zabrakło też osobnych pokoi nauczycielskich dla mężczyzn i kobiet (które mogły po połączeniu służyć jako sala konferencyjna), osobnego pokoju dla dyrektora szkoły jak również mieszkania dla woźnego.
W szkole znajdowały się sale gimnastyczne oraz położone przy niej boisko.
Gmach szkoły cechuje umiar i funkcjonalność, zwłaszcza przy obiekcie tego typu, który w swoim wyglądzie zewnętrznym odwołuje się zarówno do idei NeuesBauen, jak też koncepcji Heimatschutzu. W jedną całość zespolono nowoczesność z surowym architektonicznym duchem Prus Wschodnich.
Losy powojenne
Budynek nie uległ zniszczeniu w wyniku II wojny światowej, dzięki temu zachował swój dawny przedwojenny charakter.Spadkobiercą Miejskiej Szkoły Zawodowej (StädterBerufsschule) była szkoła zawodowa, składająca się z Państwowego Liceum Komunikacyjnego i Gimnazjum Mechanicznego.Była to pierwsza szkoła techniczna na Warmii i Mazurach utworzona po II wojnie światowej. Szkoła zajmowała początkowo tylko parter budynku, bowiem piętra wyższe nie nadawały się do użytku − wymagały remontu. W tym pierwszym, trudnym roku zdołano naprawić dach i wyremontować pierwsze piętro. W piwnicach budynku oraz dwóch barakach uruchomiono warsztaty szkolne, których uruchomienie napotykało bardzo duże trudności − brakowało maszyn, urządzeń i narzędzi.
W 1951 roku, w związku z dużym zapotrzebowaniem na kolejarzy, ze struktury szkoły wydzielono Technikum Kolejowe, które funkcjonowało do 2003 roku.
We wrześniu 2003 roku, w wyniku połączenia technikum samochodowego z technikum kolejowym i technikum mechanicznym, powstał Zespół Szkół Samochodowych im. A. M. Bocheńskiego. Szkoła w swej historii kształciła nie tylko samochodziarzy i kolejarzy, ale także lotników. Dumą szkoły są − mówi jej dyrektor, Arkadiusz Gonza− wysokie standardy kształcenia ogólnego i zawodowego, kompleksowa opieka nad uczniem, w tym opieka medyczna oraz bogate, oparte na najnowszych osiągnięciach techniki, warsztaty szkolne i pracownie specjalistyczne.
Wprawdzie w okresie 90 lat istnienia szkoły zmieniała się jej nazwa i profil nauczania, nadal jednak służy ona uczniom, którzy otrzymują w niej staranne wykształcenie zawodowe,
a w konsekwencji większe możliwości znalezienia pracy, a także szansę na podjęcie studiów.
Alfred Czesla
