Na wstępie należy powiedzieć, iż zgodnie z art. 1012 Kodeksu cywilnego (Dz.U.2022.1360 t.j.) spadkobierca ma trzy możliwości, które może poczynić w przypadku śmierci spadkodawcy, są to: przyjęcie proste, czyli przyjęcie spadku bez ograniczenia odpowiedzialności za długi, odrzucenie spadku, przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza.
Na złożenie oświadczenia w tym przedmiocie przysługuje termin 6 miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. W przypadku braku jakiejkolwiek decyzji przyjmuje się, że przyjął on spadek z dobrodziejstwem inwentarza, tj. art. 1015 Kodeksu cywilnego (Dz.U.2022.1360 t.j.). Oświadczenie o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza składa się przed sądem lub przed notariuszem. Można je złożyć ustnie lub na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym.
Co powinno zawierać oświadczenie
Ważne jest, by powiedzieć, co powinno zawierać oświadczenie o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Przede wszystkim musi zawierać podstawowe dane, takie jak imię i nazwisko spadkodawcy, datę i miejsce jego śmierci oraz miejsce jego ostatniego zamieszkania. Kluczowy jest także tytuł powołania do spadku oraz treść złożonego oświadczenia. W oświadczeniu powinny być też zawarte wszelkie informacje o wiadomych osobie składającej wniosek osobach należących do kręgu spadkobierców ustawowych oraz testamentowych. Wraz z oświadczeniem należy złożyć wypis aktu zgonu spadkodawcy albo prawomocne orzeczenie sądowe o uznaniu za zmarłego lub o stwierdzeniu zgonu. Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza jest więc jedną z form oświadczenia, które spadkobierca może złożyć w momencie dziedziczenia. Spadkobierca dziedziczy wówczas zarówno aktywa, jak i długi spadkodawcy, które wchodzą w skład masy spadkowej. Skutek prawny wywołany złożeniem powyższego oświadczenia to ograniczenie odpowiedzialności spadkobiercy za długi spadkowe spadkodawcy. Należy podkreślić, że ograniczenie to dotyczy jedynie tych wierzycieli, wobec których spadkobierca skutecznie powołał się na to ograniczenie na etapie postępowania rozpoznawczego lub klauzulowego. Ponosi on więc odpowiedzialność tylko za te długi spadkowe, które odpowiadają wartości ustalonego w wykazie inwentarza lub spisie inwentarza stanu czynnego spadku.
Foto: KTGW
Inwentarz spadkowy
Wraz z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza należy sporządzić inwentarz spadkowy, gdzie ujęte zostaną wszystkie informacje na temat przedmiotów należących do spadku. Spadkobierca może, zgodnie ze swoją wolą, złożyć wykaz inwentarza przez sądem lub przed notariuszem, złożyć wniosek o sporządzenie spisu inwentarza przez komornika. Pierwszą możliwością jest utworzenie przez spadkobiercę wykazu inwentarza, w którym z odpowiednią dokładnością ujawnia się przedmioty, które należą do spadku, a także przedmioty zapisów windykacyjnych. Sporządzając wykaz inwentarza, należy podać wartość wyżej wspomnianych przedmiotów według ich stanu oraz cen z momentu otwarcia spadku. Ważne jest, aby w wykazie inwentarza wykazane zostały również długi spadkowe, a także ich wysokość odpowiadająca chwili otwarcia spadku. Wykaz inwentarza sporządzany jest przez spadkobiercę, który składa go później przed notariuszem lub sądem, jednakże musi się tu liczyć z obowiązkiem zapłacenia taksy notarialnej. Drugim wariantem możliwym do dokonania jest sporządzenie spisu inwentarza stanu czynnego spadku. Spis ten ma charakter dokumentu urzędowego, jest więc sporządzany przez komornika na podstawie postanowienia sądu o spisie inwentarza na wniosek osoby: która uprawdopodobni, iż jest ona spadkobiercą, która uprawdopodobni, iż jest osobą uprawnioną do zachowku lub zapisobiercą, która jest wykonawcą testamentu, która jest wierzycielem mającym pisemny dowód należności przeciwko spadkodawcy.
Bezpośrednio do komornika
Wniosek może zostać złożony bezpośrednio do komornika, który zawiadamia sąd o spadku, a następnie właściwy sąd wydaje postanowienie w przedmiocie spisu inwentarza. Spis inwentarza pomaga z dokładnością wyliczyć, do jakiej maksymalnej kwoty trzeba będzie spłacić długi zmarłej osoby. W spisie inwentarza komornik zamieszcza bowiem przedmioty należące do spadku, a także przedmioty zapisów windykacyjnych, przy czym zaznaczyć należy wartość każdego z tych przedmiotów, a ponadto zamieszczone zostają w nim długi spadkowe wraz ze wskazaniem wysokości każdego z nich. Sporządzenie spisu inwentarza stanu czynnego spadku wiąże się z obowiązkiem wniesienia opłaty w wysokości 10% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za każdą rozpoczętą godzinę wraz z 23% podatku od towarów i usług (VAT). Podsumowując, z przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza możemy skorzystać, gdy majątek spadkodawcy był obciążony zobowiązaniami finansowymi wobec wierzycieli. Kosztami spisu inwentarza obciążona jest w całości osoba, która złożyła wniosek o jego wykonanie. Warto także zaznaczyć, że przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza może być dobrym rozwiązaniem, gdy nie mamy pewności do tego, jak prezentuje się stan majątkowy zmarłego, a chcemy przyjąć spadek, bowiem odrzucenie spadku w całości wyłącza spadkobiercę od dziedziczenia. Przyjmując więc spadek z dobrodziejstwem inwentarza, zapewnimy sobie gwarancję bezpieczeństwa, że spłacamy tylko tyle długów, ile wynosi wysokość aktywów odziedziczonych po zmarłym. Natomiast po spłaceniu długów otrzymamy pozostałe aktywa wolne od zadłużenia.
Łukasz Łuczyński / K. Ś.
