Trzebnica (Trebnitz), niewielkie miasto położone w malowniczej kotlinie Gór Kocich na północ od Wrocławia, to dla wiernych przede wszystkim miejsce kultu św. Jadwigi Śląskiej. Wpisana na listę zabytków UNESCO barokowa bazylika oraz okazały klasztor nieodmiennie przyciągają pielgrzymów i turystów.
Historia trzebnickiej bazyliki pod wezwaniem św. Bartłomieja i św. Jadwigi sięga XIII w., a dokładniej 1202 r., kiedy to książę wrocławski Henryk I Brodaty z rodu Piastów ufundował dla swojej małżonki Jadwigi klasztor cysterek, pierwszy zakon żeński w Polsce. Cysterki zostały sprowadzone z Bambergu, a nad klasztorem przez wiele lat sprawowała pieczę księżna Jadwiga, pomimo iż formalnie zakonem rządziła ksieni.
Ratuj mnie, Boże!
O okolicznościach wybudowania kościoła krąży następująca legenda. Podobno gdy książę Henryk wracał któregoś razu z polowania, pobłądził i jego koń ugrzązł w bagnie. Tonący książę zwrócił się do Boga z modlitwą o ocalenie życia, obiecując w zamian wybudowanie w tym miejscu świątyni. Księciu udało się wydostać z bagna. Pamiętał o obietnicy danej Najwyższemu: pomimo tego, że teren był bagnisty, wybudował tam klasztor i kościół. Prawda to czy legenda, nie wiadomo, ale faktem jest, że podczas budowy fundamentów kościoła używano grubych dębowych pali, które twardnieją pod wpływem wilgoci.
Mieszanka stylów
Kościół na przestrzeni wieków był wiele razy przebudowywany. Do dziś zachowała się spora część pierwotnej romańskiej konstrukcji i elementów dekoracyjnych. Na uwagę zasługuje romański portal odsłonięty w 1935 r., który nazwano Dawidowym, bo w tympanonie znajduje się płaskorzeźba przedstawiająca biblijnego króla Dawida grającego na harfie. Gotyckie sklepienie pochodzi z XV w., natomiast w nawach bocznych zachowały się romańskie sklepienia krzyżowe. Po kanonizacji św. Jadwigi (w 1267 r.) jej wnuk Władysław, arcybiskup Salzburga, ufundował okazałe miejsce spoczynku świętej – pierwszą gotycką kaplicę na terenach Polski. Centralne miejsce imponującej kaplicy zajmuje sarkofag św. Jadwigi, niegdyś kamienny, a potem alabastrowy – dłuta Franza Mangoldta, który wyrzeźbił go w latach 40. XVIII w. Barok wkroczył do świątyni już w XVII w. i ten styl zdominował wystrój całej bazyliki. Ołtarz główny to dzieła barokowych mistrzów – wspomnianego już Mangoldta i malarza Christiana Bentuma. Wieża górująca dziś nad miastem została dobudowana dopiero pod koniec XVIII w.
Foto: Wikimedia Commons
Żywot świętej
Wróćmy do świętej Jadwigi. Pochodząca z rodu Wettynów, urodzona w bawarskim Andechs Jadwiga została w wieku 12 lat wydana za mąż za śląskiego księcia Henryka. Urodziła siedmioro dzieci, ale dorosłości dożyło tylko troje. Syn Henryk Pobożny zginął w słynnej bitwie pod Legnicą w 1241 r. Córka Gertruda została przełożoną klasztoru cysterek. Jadwiga nigdy nie przyjęła ślubów zakonnych, ale była wzorem chrześcijańskiej pobożności. Mimo wysokiego urodzenia i bogactwa nigdy nie prowadziła królewskiego życia. Wręcz przeciwnie. Razem z mężem złożyli śluby czystości, wspierali Kościół, fundowali kościoły i klasztory. Post, umartwianie się, pobożność i modlitwa, służba chorym i ubogim – księżna Jadwiga wiodła prawdziwy żywot świętej. Zaraz po jej śmierci w 1243 r. zaczęły się pielgrzymki do jej grobu w trzebnickim kościele.
Memento mori
Idąc wzdłuż głównej nawy trzebnickiej bazyliki, można obejrzeć sceny z życia św. Jadwigi, uwiecznione przez najsłynniejszego malarza śląskiego baroku Michaela Willmanna. Są podpisane, więc bez trudu można się zorientować, co przedstawiają: św. Jadwiga uzdrawia zakonnicę, przyjmuje pielgrzymów, wskrzesza powieszonych… Jedna ze scen nawiązuje do historii z lubiąskim opatem, który nakazał Jadwidze nosić buty. Ponieważ Jadwiga w ramach umartwiania chodziła boso, jej mąż wpłynął na opata, by jako jej spowiednik nakazał jej nosić buty. Jadwiga zatem zaczęła je nosić, ale na sznurku… Obrazy utrzymane w mrocznej kolorystyce doskonale oddają klimat średniowiecznego memento mori.
Anita Baraniecka
Związek Niemieckich Stowarzyszeń zaprasza na pielgrzymkę mniejszości niemieckiej do Trzebnicy. Odbędzie się ona 9 listopada 2024 r. i rozpocznie się o godz. 10.00 mszą św. w bazylice pod wezwaniem św. Jadwigi i św. Bartłomieja.
