Każdy obywatel RP zobowiązany jest do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków. Obowiązek ten wynika z najwyższego aktu prawnego, jakim jest Konstytucja RP.
Jeżeli podatnik, czyli osoba podlegająca obowiązkowi podatkowemu na mocy ustaw, nie uiści w wymaganym terminie i w wymagany sposób należnego podatku, to może ponieść odpowiedzialność karno-skarbową. Jednakże prawo przewiduje możliwości pozwalające na uniknięcie tej odpowiedzialności w wyniku spełnienia określonych przesłanek. Ustawa Kodeks karny skarbowy przewiduje kilka „kół ratunkowych”, z których może skorzystać podatnik w celu uniknięcia odpowiedzialności karno-skarbowej.
Instytucja czynnego żalu
Pierwszą metodą uniknięcia odpowiedzialności karno-skarbowej jest instytucja czynnego żalu. Najogólniej mówiąc, jest to zachowanie człowieka o charakterze kontrakcji w stosunku do popełnionego przez siebie czynu zabronionego, dokonywane w celu zniweczenia jego przestępczego skutku. W szczególności zachowanie to polega na odstąpieniu od dokonywanego czynu, zapobieżeniu skutkom jego wystąpienia oraz ujawnieniu okoliczności jego popełnienia przed odpowiednimi organami podatkowymi. Pierwszym warunkiem sine qua non jest oczywiście samodenuncjacja, czyli osobiste ujawnienie popełnionego przez siebie czynu, w tym jego okoliczności. Należy pamiętać, iż konieczne jest także wyjawienie tożsamości wszystkich osób współdziałających w dokonaniu czynu zabronionego. Zawiadomienie może być złożone zarówno w sposób ustny do protokołu, jak i w sposób pisemny. Zawiadomienie można złożyć w każdym urzędzie skarbowym lub urzędzie celno-skarbowym, bez względu na miejsce zamieszkania wnioskodawcy. Jeżeli chcielibyśmy skorzystać z instytucji czynnego żalu za sprawą pełnomocnika, musimy pamiętać o bardzo istotnej kwestii, o której wypowiedział się Sąd Najwyższy. Poprzez pełnomocnika możemy złożyć czynny żal jedynie w sposób pisemny. Zatem złożenie przez pełnomocnika czynnego żalu w formie ustnej jest niedopuszczalne. Wynika to z tego, iż ustawodawca przyjmuje konieczność uświadomienia wnioskodawcy o popełnionym przez siebie czynie oraz jego konsekwencjach.
Nie spóźnij się
Warunkiem jest uiszczenie w wymaganym terminie wskazanym przez organ uszczuplonej należności podatkowej. Wszelkie opóźnienia we wpłaceniu należnego podatku mogą skutkować niemożnością skorzystania z tej instytucji. Ustawodawca zawęża jednak zakres podmiotowy oraz przedmiotowy zastosowania instytucji czynnego żalu. Jeżeli organy podatkowe posiadają wystarczające informacje o popełnieniu czynu zabronionego lub na polecenie organu wszczęte zostało przeszukanie, czynności sprawdzające lub kontrola zmierzająca do ujawnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego przez podatnika, to niemożliwe jest skuteczne złożenie czynnego żalu, chyba że organ wciąż nie posiada dostatecznych informacji. Czynnego żalu nie możemy zastosować do osób, które:
– kierowały wykonaniem ujawnionego czynu;
– wykorzystując uzależnienie od siebie osoby, polecały jej wykonanie ujawnionego czynu;
– zorganizowały grupę albo związek o charakterze przestępczym, chyba że osoby te zgłosiły się razem w celu samodenuncjacji, oraz
– osób, które możemy określić mianem podżegaczy. Są to osoby nakłaniające innych do popełnienia przestępstwa w celu skierowania przeciwko nim postępowania o czyn zabroniony.
Skuteczne złożenie korekty deklaracji
Drugim kołem ratunkowym pozwalającym na uniknięcie odpowiedzialności karno-skarbowej jest skuteczne złożenie korekty deklaracji. Instytucja ta stanowi lex specialis w stosunku do czynnego żalu przedstawionego powyżej. Nie stosuje się do niej wymogów odnoszących się do instytucji czynnego żalu, co za tym idzie – nie jest wymagane ujawnienie okoliczności oraz osób współdziałających. Krąg podmiotowy i przedmiotowy nie został ograniczony jak w instytucji czynnego żalu. Oznacza to, że osoby takie jak np.: podżegacz, sprawcy kierowniczy czy polecający mogą skutecznie złożyć korektę deklaracji i nie ponieść z tego tytułu odpowiedzialności karno-skarbowej. Nie poniesie zatem odpowiedzialności osoba po pełnieniu czynu zabronionego, jeżeli skutecznie złoży korektę deklaracji lub prześle księgi rachunkowe oraz, w przypadku wystąpienia uszczuplenia należności podatkowej, uiści jej wysokość niezwłocznie lub w terminie wskazanym przez organ. Korekta ta nie może być jednak złożona skutecznie, jeżeli wszczęte zostało uprzednio postępowanie przygotowawcze o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe, bądź ujawniono w toku toczącego się postępowania przygotowawczego to przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe. Aby korzystać z „kół ratunkowych”, trzeba działać naprawdę szybko. Często osoby zastanawiające się nad możliwościami obejścia prawa tracą szansę zastosowania instytucji czynnego żalu oraz skutecznego złożenia korekty deklaracji. Oprócz wyżej wymienionych sposobów uniknięcia odpowiedzialności karno-skarbowej istnieją także mechanizmy prawne pozwalające na łagodzenie tejże odpowiedzialności.
Łukasz Kuczyński / K. Ś.
