W związku z postępującą migracją ludności coraz częściej możemy się spotkać z tzw. dziedziczeniem transgranicznym. Przez dziedziczenie transgraniczne rozumieć należy m.in. sytuację, gdy spadkodawca i spadkobierca posiadają obywatelstwa innych państw lub ich miejsce zamieszkania znajduje się w różnych państwach. Pojawia się w takim wypadku szereg pytań.
Gdzie przeprowadzić sprawę spadkową?Przed sądem którego państwa mogę dokonać przyjęcia spadku? Przed sądem którego państwa mogę spadek odrzucić? Sprawa komplikuje się jeszcze bardziej, jeżeli spadek ma dziedziczyć niepełnoletnie dziecko. Komplikacja w tym wypadku wynika z faktu, że o ile w Polsce na odrzucenie spadku w imieniu dziecka wymagane jest każdorazowo uzyskanie przez rodziców zgody sądu rodzinnego, o tyle prawodawstwa innych państw wymogu takiej zgody mogą nie przewidywać. I tak np. przepisy prawa niemieckiego nie wymagają zgody sądu rodzinnego na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego, jeżeli dziecko dochodzi do dziedziczenia w wyniku odrzucenia tego samego spadku przez rodzica.
Jak zatem podejść do kwestii odrzucenia spadku po polskim obywatelu zmarłym w Polsce w sytuacji, gdy spadek ten ma dziedziczyć dziecko mieszkające w Niemczech?
Foto: KTGW
W powyższym wypadku, jeżeli spadkodawca nie dokonał wyboru innego prawa, do dziedziczenia po nim znajdować będą zastosowanie przepisy prawa polskiego. Do przeprowadzenia postępowania spadkowego właściwy będzie ponadto sąd polski. Jednakże zgodnie z regulacjami międzynarodowymi kwestia konieczności lub braku konieczności uzyskania zgody sądu rodzinnego na odrzucenie spadku w imieniu dziecka regulowana będzie przez przepisy tego państwa, w którym dziecko zamieszkuje, a więc jeżeli dziecko mieszka w Niemczech, decydujące będzie prawo niemieckie.
Jak wynika zatem z powyższego, w omawianej sytuacji mamy do czynienia z przeplataniem się różnych ustawodawstw, tj. zarówno ustawodawstwa polskiego, jak i niemieckiego. Prowadzimy więc postępowanie spadkowe w Polsce, gdzie standardem jest uprzednie występowanie o zgodę sądu rodzinnego na odrzucenie spadku w imieniu dziecka, podczas gdy mamy jednocześnie do czynienia z małoletnim spadkobiercą, w stosunku do którego (ze względu na wspomniane zamieszkiwanie w Niemczech) może nie zachodzić wymóg uzyskiwania zgody sądu rodzinnego. Jak w związku z tym problem ten jest rozwiązywany w praktyce?
W praktyce najczęściej spotykanym rozwiązaniem jest występowanie przez rodziców do Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy w Warszawie o wyrażenie zgody na odrzucenie spadku w imieniu dziecka. We wniosku tym należy jednak wykazać kilka kwestii: 1. że dziecko, mimo iż mieszka w Niemczech, posiada związek z Polską (np. poprzez polskie obywatelstwo), 2. że rodzice wyrażają zgodę na to, by sprawę rozstrzygał sąd polski, 3. że wybór sądu w Warszawie jest podyktowany najlepszym interesem dziecka. Po uzyskaniu zgody sądu z Warszawy rodzice powinni złożyć oświadczenie przed notariuszem o odrzuceniu spadku. Opisywana droga postępowania ma jeden zasadniczy minus. Okres oczekiwania na rozstrzygnięcie sądu z Warszawy, ze względu na liczbę tego rodzaju spraw, jest długi i wynosi ok. roku.
Warto w związku z tym zaznaczyć, że powyższe rozwiązanie nie jest jedyną drogą działania. W sytuacji bowiem potwierdzenia, że w przypadku naszego dziecka prawo niemieckie nie wymaga uzyskania zgody sądu rodzinnego, rodzice mogą rozważyć złożenie od razu (bez występowania do sądu rodzinnego) odpowiedniego oświadczenia o odrzuceniu spadku. Wymagać to będzie odpowiedniego opisania zaistniałej sytuacji, z powołaniem się na właściwe przepisy prawa niemieckiego wyłączające wymóg zgody. Rozwiązanie to wydaje się zdecydowanie szybsze.
Paulina Polte-Bartosińska
KTGW Kancelaria Radców Prawnych Kuczyński, Tokarska-Grzesik, Wrońska Spółka Komandytowo-Akcyjna z siedzibą w Opolu
Dotychczasowy adres to: Plac Wolności 6, piętro 3., 45-018 Opole; od 1.10.2022 r.
Nowy adres Kancelarii: ul. Jakuba Kani 8/1, 45-340 Opole
Strona internetowa w budowie, dotychczasowa to: kitg.pl
Numer kontaktowy: 505 983 977
Adres mailowy do kontaktu to: redakcja@ktgw.pl
