Matura, która dla tysięcy uczniów w Polsce właśnie dobiega końca, dla wielu jest niezapomnianym przeżyciem – dla jedynych źródłem stresu, dla innych najważniejszym egzaminem w życiu, bez którego nie wyobrażają sobie swojej kariery. Ilu z nich jednak wie, że jej twórca był niemieckim Ślązakiem, który spoczywa w miejscowości pod Wałbrzychem? Ta wybitna postać w tym roku zostanie upamiętniona.
Maturę według tego samego wzoru zdaje nie tylko w Polsce, ale i w całej Europie rzesza licealistów i techników, ale tylko niewielu wie, kto jest jej twórcą. Egzamin dojrzałości zawdzięczamy Karlowi Abrahamowi von Zedlitz – pruskiemu ministrowi sprawiedliwości z XVIII wieku. Fakt, że to właśnie von Zedlitz był pomysłodawcą matury, znany był wprawdzie dobrym historykom, lecz nawet oni do niedawna nie byli świadomi miejsca pochówku ministra. Wiadomo było jedynie, że zmarł on na terenie swojego rodzinnego majątku w Kapsdorf, czyli w dzisiejszych Czernczycach na Dolnym Śląsku. Tajemnicą było natomiast, gdzie go pochowano.
Poszukiwania
Jako że w czasach komunizmu w Polsce niemiecka przeszłość Śląska była tematem tabu, badać życie niemieckich Ślązaków można było dopiero po upadku systemu. Sprawą pruskiego ministra zaczął zajmować się Łukasz Kazek – miłośnik historii, na co dzień pracujący w jednym z dolnośląskich pałaców. Dotarł do byłych mieszkańców Wałbrzycha i okolic, którzy przekazali dokumentację pozwalającą stwierdzić, że grób Zedlitza znajduje się w dawnym Wüstewaltersdorf, czyli w podwałbrzyskim Walimiu. Po otrzymaniu odpowiednich pozwoleń Kazek wraz z ekspertami w zakresie archeologii otworzył znajdujący się na tamtejszym cmentarzu ewangelickim grobowiec, lecz to, co zastał, przerosło wyniki jego badań: – Nie tylko znaleźliśmy tam ciało ministra, ale było ono wręcz doskonale zachowane. Na jego głowie było widać jeszcze nawet zmarszczki i kawałki brwi – relacjonuje Kazek. Jak podkreśla, znaleziono tam także dwanaście innych trumien, w których spoczywali członkowie rodziny Zedlitza, a dzięki otwarciu grobu można było bezdyskusyjnie potwierdzić, że to właśnie ten polityk jest pochowany na Dolnym Śląsku.
Prezydent rządu śląskiego
Pytany o zasługi Karla Abrahama von Zedlitz, Kazek natychmiast opowiada o wprowadzeniu przez niego europejskiego formatu matury, na którym dzisiejsze egzaminy dojrzałości są wzorowane. – Jego zasługi dla pruskiej edukacji były z pewnością wybitne. Twierdził, że skoro Prusy wchodzą w jego czasach w wiek oświecenia, to przyszłą szlachtę pruską muszą uczyć nauczyciele z krwi i kości, czyli filozofowie i naukowcy. Nauka ta miała być natomiast zakończona egzaminem sprawdzającym dojrzałość nabycia tej wiedzy. Można więc powiedzieć, że Ślązak, który dzisiaj na Śląsku spoczywa, jest autorem dzisiejszej matury – mówi Łukasz Kazek, dodając, że nie była to jedyna zasługa ministra Zedlitza. Przez część życia był on bardzo bliskim współpracownikiem króla Fryderyka Wielkiego, król nadał mu tytuł prezydenta rządu śląskiego (Śląsk był wówczas częścią Prus).
Mimo wielkiego odkrycia informacja o wybitnym Ślązaku wciąż dociera tylko do tych, którzy tym tematem się interesują. Z tego powodu Łukasz Kazek zapowiada stworzenie tablicy upamiętniającej, która zostanie umieszczona nieopodal krypty ministra. Jej odsłonięcie planowane jest na wrzesień tego roku.
Łukasz Biły
***
Die Abiturprüfung, wie sie für zigtausende Schüler in Polen nun zu Ende geht, ist für viele ein unvergessliches Erlebnis: Für die einen eine Quelle von Stress, für andere das wichtigste Examen im Leben, ohne welches sie sich ihre Karriere nicht vorstellen können. Doch wie viele von ihnen wissen, dass die Abiturprüfung von einem deutschen Schlesier konzipiert wurde? Dieser Schlesier ruht in einem Ort bei Waldenburg. An diesen herausragenden Menschen wollen Geschichtsbegeisterte in diesem Jahr erinnern.
Zwar wird das Abitur nicht nur in Polen und Deutschland, sondern auch in anderen Ländern Europas von Oberschülern nach dem gleichen Muster abgelegt, doch nur wenige wissen, wer diese Prüfung konzipiert hat. Wir verdanken die Reifeprüfung Karl Abraham von Zedlitz, einem preußischen Justizminister aus dem 18. Jahrhundert. Die Tatsache, dass von Zedlitz der Urheber des Abiturs war, ist den Historikern zwar längst bekannt, doch sogar ihnen war bis vor kurzem nicht bewusst, wo sich die Grabstätte des Ministers befindet. Bekannt war nur, dass er auf seinem heimatlichen Gut Kapsdorf (heute Czernczyce) in Niederschlesien verstarb. Wo von Zedlitz jedoch letztlich bestattet wurde, blieb ein Geheimnis.
Die Suche
Da in Zeiten des Kommunismus die deutsche Vergangenheit Schlesiens ein Tabuthema in Polen war, konnte erst nach dem Sturz des kommunistischen Systems das Leben deutscher Schlesier ausführlich erforscht werden. Für den preußischen Minister begann sich nun Łukasz Kazek zu interessieren – ein Geschichtsbegeisterter, der in einem der niederschlesischen Schlösser beruflich tätig ist. Dabei gelangte Kazek an ehemalige Bewohner von Waldenburg und Umgebung. Diese übergaben ihm eine Dokumentation, aus der hervorgeht, dass das Grab von Zedlitz sich in Wüstewaltersdorf (Walim) bei Waldenburg befindet. Nachdem er die entsprechenden Genehmigungen erhielt, öffnete Kazek zusammen mit Archäologiexperten eine auf dem dortigen evangelischen Friedhof befindliche Gruft. Was er dort vorfand, übertraf seine Forschungsvorstellungen bei weitem: „Nicht nur, dass wir dort den Körper des Ministers fanden – er war auch noch geradezu perfekt erhalten. An seinem Kopf waren sogar noch Falten und Stücke von Augenbrauen zu sehen“, berichtet Kazek. Neben von Zedlitz wurden auch zwölf andere Särge gefunden, in denen Angehörige seiner Familie ruhten. Durch die Graböffnung konnte nun zweifellos bestätigt werden, dass der wichtige Politiker in Niederschlesien bestattet ist.
Schlesischer Regierungspräsident
Nach den Verdiensten des von Zedlitz gefragt, erzählt Kazek sogleich von seiner Einführung eines europäischen Abiturformats, nach dem sich die heutige Abiturprüfung richtet: „Seine Verdienste um das preußische Bildungswesen waren mit Sicherheit herausragend. Da Preußen, so sagte er, zu seiner Zeit in die Epoche der Aufklärung eintrat, müsste der künftige preußische Adel von Lehrern aus Fleisch und Blut unterrichtet werden, also von Philosophen und Gelehrten. Der Unterricht würde dann mit einem Examen enden, der die Reife beim Wissenserwerb prüfen sollte. Man kann somit sagen, dass der Schlesier, der heute in Schlesien ruht, der Autor des heutigen Abiturs ist“, sagt Łukasz Kazek. „Es seien übrigens nicht die einzigen Verdienste des von Zedlitz gewesen“, fügt Kazek hinzu. Da der Minister eine Zeit lang ein enger Mitarbeiter des Königs Friedrich des Großen war und Schlesien ein Teil Preußens war, ernannte ihn der König zum Präsidenten der schlesischen Regierung.
Trotz der großen Entdeckung erreicht die Information über den prominenten Schlesier noch immer nur diejenigen, die sich für dieses Thema interessieren. Deshalb denkt Łukasz Kazek an eine Gedenktafel, die unweit der Krypta des Ministers angebracht werden soll. Die Einweihung ist für September dieses Jahres geplant.
Łukasz Biły
