Wochenblatt – Gazeta Niemców w Rzeczypospolitej Polskiej

Wochenblatt – Gazeta Niemców w Rzeczypospolitej Polskiej

Wir sind im Wandel / Jesteśmy w trakcie zmian

Rafał Bartek

 

Einen Tag vor der Jahresversammlung der Sozial-Kulturellen Gesellschaft der Deutschen im Oppelner Schlesien sprechen wir mit Rafał Bartek, dem Vorsitzenden, über das vergangene Jahr und die Arbeit der deutschen Minderheit in Corona-Zeiten.

 

 

Bevor wir zur Jahresversammlung und dem vergangenen Jahr kommen, sprechen wir zunächst über die Arbeit der Oppelner deutschen Minderheit in Zeiten von Corona. Wie schwierig ist es denn?

 

Das ist eine ganz neue Lage für uns, auf die sich niemand vorbereiten konnte. Wir haben uns seit März bemüht, einige Dinge umzustellen, was uns auch dank der guten Zusammenarbeit mit der deutschen und polnischen Seite, wenn es um die Förderung geht, gut gelungen ist. D.h. vieles läuft nun online und wird vielleicht auch in Zukunft weiter in dieser Form angeboten. Es gibt mehr Publikationen in diesem Jahr, als wir es geplant hatten, wir mussten aber auf viele Ausflüge verzichten, nicht nur wegen der Pandemiebeschränkungen in der ersten Jahreshälfte, sondern auch wegen der Ängste, die unter den Mitgliedern herrschten.

Trotz der aktuellen Situation versuchen wir also, unsere Aktivitäten aufrecht zu erhalten. Aber die strukturelle Arbeit in unseren über 300 Ortsgruppen ist nicht einfach, vor allem, wenn man bedenkt, dass sich die Menschen in den Ortsgruppen lange  Zeit nicht treffen konnten und auch jetzt gibt es noch Beschränkungen was größere Veranstaltungen anbelangt. Da ist es verständlich, dass manche ganz abgeblockt haben und zurzeit noch keine Treffen organisieren. Andere wiederum versuchen, zumindest jetzt im Sommer aktiv zu sein, aber es sind halt nicht so viele wie in den Jahren zuvor. Generell muss man sagen, dass es schon ein Wandeljahr ist, in dem wir vieles neu machen mussten und das bleibt gewiss nicht ohne Folgen, sowohl positive als auch negative. Ich freue mich sehr über alle neuen Projekte, die in dieser schwierigen Zeit entstanden sind – das zeigt das Potential, was in unseren Mitgliedern steckt.

 

 

Die Corona-Epidemie wird bestimmt auch eines der Themen bei der Jahresversammlung der SKGD sein.

 

Ich denke schon, denn allein die Tatsache, dass wir uns erst jetzt treffen und nicht wie ursprünglich geplant am 23. Mai, ist der Epidemie geschuldet. Außerdem werden wir ja neben den Berichten zum vergangenen Jahr auch auf die Pläne für 2020 zu sprechen kommen, die ja größtenteils in irgendeiner Form wegen des Corona-Virus abgewandelt werden mussten. Ob wir aber eine längere Diskussion haben werden, ist schwer einzuschätzen, denn wiederum wegen der Pandemie, müssen wir im Sitzungssaal konkrete Hygienemaßnahmen einhalten, dabei eine Reihe von Beschlüssen fassen, die uns erst erlauben, das vorherige Jahr endgültig abzuschließen. Wir wollen auch aus Anlass des 30. Jubiläums einige Menschen auszeichnen. Das alles nimmt schon Zeit in Anspruch, sodass ich mir vorstellen kann, dass diesmal die Diskussion ein wenig zu kurz kommt, weil die Menschen nicht zu lange in den Räumlichkeiten werden bleiben wollen, was nachvollziehbar ist.

 

 

Kommen wir nun zum Jahr 2019. Was war für sie das Wichtigste?

 

Erstens muss man die Parlamentswahlen ansprechen, denn es ist wichtig zu unterstreichen, dass wir es 30 Jahre nach der Gründung geschafft haben, uns nochmals zu stärken. Parlamentswahlen sind für uns immer schwierig, denn es dominieren polenweite Themen und große Parteien. Auch die Spaltung in der polnischen Gesellschaft ist so stark, dass es ein wirklich großer Erfolg ist, dass wir dabei bestanden und sogar noch einen Zuwachs an Direktstimmen erreicht haben. Da kann ich mich bei allen Beteiligten einfach nur nochmals herzlich bedanken.

Das zweite Highlight des vergangenen Jahres ist für uns die Mittelbewilligung seitens des Bundestages für neue Projekte im Jahr 2020, die eben im Jahr 2019 beschlossen wurde. Im vergangenen Jahr gab es viele Gespräche, den nicht ganz rund gelaufenen deutsch-polnischen „Runden Tisch“, bei dem viel diskutiert, von der polnischen Seite aber nichts umgesetzt wurde.  Dann kam im Herbst der Beschluss des Bundestages, dass zusätzliche 3 Mio. Euro für Projekte der deutschen Minderheit bereitgestellt werden. Dabei handelt es sich um unglaublich wichtige, zukunftsweisende Projekte für uns, die bislang Thema von Gesprächen waren, bei denen es aber an Entscheidungen und Mitteln gefehlt hat, sie in Angriff zu nehmen. Mit diesen Mitteln stehen wir nun ganz anders da, auch wenn uns die Pandemie wieder ein wenig zurückgeworfen und einiges verzögert hat. So hatten wir erst vor wenigen Tagen die Jahresversammlung des Forschungszentrums der deutschen Minderheit, bei der wir nun über ganz konkrete wissenschaftliche Projekte zu unserer Geschichte sprechen, an denen einige Wissenschaftler schon arbeiten. Es wird ein Archiv aufgebaut und es gibt für dieses Archiv auch einen konkreten Ort. Aus der Sicht dessen, das wir über Jahre gesagt haben, wie wichtig ein solches Zentrum wäre, ist seine jetzige Realisierung ein historischer Erfolg. Auch das Dokumentations- und Ausstellungszentrum entsteht gerade, die Räumlichkeiten werden renoviert und eine erste Ausstellung konzipiert. Im Bildungswesen passiert dank dieser Mittel unglaublich viel – nicht nur der Umbau der Schule in Oppeln-Malino, sondern auch neue Bildungsprojekte für Kinder und Jugendliche. Das sind alles Meilensteine, die ihren Anfang 2019 nahmen.

Ich möchte aber auch auf ein konkretes Projekt hinweisen, das wir als SKGD aus EU-Mitteln realisieren, und zwar den „Oppelner Senior“. Es gab viele Anlaufschwierigkeiten, die auch mit der Bürokratie verbunden waren, aber am Ende zeigte sich, dass dieses 2019 begonnene Projekt gerade in der Pandemie-Zeit unheimlich wichtig ist. Denn mit diesem Projekt sprechen wir  insbesondere Senioren an, die von der Pandemie am meisten betroffen waren, weil sie oft allein zu Hause sind und Unterstützung brauchen. Diese konnten wir ihnen z.B. durch eine Art Nachbarschaftshilfe geben, bei der die Helfenden von uns geschult wurden, um zu wissen, wie sie Ältere am besten unterstützen können.

 

Es kann aber nicht nur Highlights geben, deshalb ist die Frage: Wo hackt es denn?

 

Ich habe schon den deutsch-polnischen „Runden Tisch“ angesprochen, bei dem wir gehofft haben, z.B. im Bereich Deutschunterricht in den letzten beiden Grundschulklassen, zumindest einen kleinen Schritt nach vorne zu tun. Leider war dies nicht der Fall und es war damals und bleibt bis jetzt ein große Enttäuschung. Wir wissen nämlich, wie schwierig unsere Sprachlage ist, dass der bisherige Umfang des Deutschunterrichtes zu gering ist, um die Sprache richtig zu erlernen und sie fließend zu sprechen. Nun verzeichnen wir aber wegen der Entscheidung des Bildungsministeriums nochmals einen Rückgang, weil Kinder der 7. und 8. Klasse noch weniger Deutschunterricht haben und das schmerzt sehr. Es geht aber nicht nur um den Verlust selbst, sondern auch um die Tatsache, dass wir trotz großer Anstrengung auch innerhalb des Gemeinsamen Ausschusses der Regierung und der Minderheiten zusammen mit anderen Volksgruppe einen breiten Dialog mit dem Ministerium führen wollten – wir haben uns eingesetzt, unsere Vorstellungen, auch auf alle Minderheiten schauend, konkret benannt, doch vonseiten des Bildungsministeriums kommt leider nichts.

Wir als Gesellschaft sind und bleiben auch im Wandel. Die Generation der Zeitzeugen bricht immer weiter weg und es bleibt eine Aufgabe, junge Menschen für die ehrenamtliche Tätigkeit zu gewinnen. Es ist daher eine große Leistung von den ehrenamtlichen Aktivisten an der Basis, dass sie es immer wieder schaffen, neue Menschen für die DFKs zu gewinnen, aber es bleibt eine Herausforderung, weil es auch Orte gibt, in denen das kulturelle Leben eingeschlafen ist, weil sich dort niemand fand, der diese Arbeit fortführen möchte. Dem müssen wir entgegenwirken, was natürlich in den unruhigen Zeiten der Corona-Pandemie  umso schwieriger ist.

 

Das Gespräch führte Rudolf Urban

 


 

Na dzień przed dorocznym zgromadzeniem Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Niemców na Śląsku Opolskim rozmawiamy z jego przewodniczącym Rafałem Bartkiem o minionym roku i działalności mniejszości niemieckiej w czasach koronawirusa.

 

 

Zanim przejdziemy do tematu walnego zgromadzenia oraz wydarzeń minionego roku, porozmawiajmy najpierw o działalności opolskiej mniejszości niemieckiej w czasach koronawirusa. Na ile ten kryzys utrudnia pracę?

 

Jest to dla nas zupełnie nowa sytuacja, na którą nikt nie mógł się przygotować. Od marca staramy się zmienić niektóre sprawy, co zresztą udało nam się zrobić dzięki dobrej współpracy ze stroną niemiecką i polską w zakresie finansowania. Wiele rzeczy jest obecnie dostępnych w internecie i być może nadal będzie oferowanych w tej formie w przyszłości; w tym roku jest więcej publikacji, niż planowaliśmy, ale musieliśmy zrezygnować z wielu wycieczek, nie tylko z powodu ograniczeń pandemicznych w pierwszej połowie roku, ale także z powodu obaw, które panowały wśród członków.

Tak więc mimo obecnej sytuacji staramy się kontynuować nasze działania, jednak nie jest nam łatwo realizować działalność strukturalną w naszych ponad 300 kołach terenowych, zwłaszcza gdy weźmiemy pod uwagę, że członkowie kół nie mogli się spotykać przez długi czas i nawet teraz istnieją ograniczenia dotyczące większych imprez i uroczystości. Jest więc zrozumiałe, że niektóre z nich całkowicie się wyblokowały i nie organizują w tej chwili żadnych spotkań, inne z kolei starają się być aktywne przynajmniej teraz, w okresie letnim, ale nie ma ich tak wiele jak w latach poprzednich. Ogólnie rzecz biorąc, należy stwierdzić, że jest to rok zmian, w którym musieliśmy zrobić wiele nowych rzeczy i to na pewno nie pozostanie bez następstw, zarówno pozytywnych, jak i negatywnych. Bardzo mnie cieszą wszelkie nowe projekty, które zrodziły się w tym trudnym okresie, bo to pokazuje, jaki potencjał tkwi w naszych członkach.

 

Epidemia koronawirusa będzie z pewnością jednym z tematów dorocznego spotkania TSKN.

 

Myślę, że tak, ponieważ sam fakt, że spotykamy się dopiero teraz, a nie 23 maja, jak pierwotnie planowaliśmy, jest spowodowany epidemią. Oprócz sprawozdań z ubiegłego roku będziemy również omawiać plany na rok 2020, które w większości musiały zostać zmodyfikowane w ten czy inny sposób z powodu koronawirusa. Trudno jest jednak powiedzieć, czy będziemy mieli dłuższą dyskusję, ponieważ z powodu pandemii będziemy musieli podjąć w sali posiedzeń konkretne zabiegi higieniczne i jednocześnie podjąć szereg decyzji, które pozwolą nam ostatecznie zamknąć poprzedni rok. Chcemy również wyróżnić niektóre osoby z okazji jubileuszu 30-lecia organizacji. Wszystko to zabiera czas, więc przypuszczam, że tym razem może się to odbyć kosztem dyskusji, ponieważ ludzie nie będą chcieli przebywać w pomieszczeniach zbyt długo, co jest zrozumiałe.

 

Pomówmy o 2019 roku. Co było w nim najważniejsze?

 

Przede wszystkim trzeba wspomnieć o wyborach parlamentarnych, ponieważ ważne jest, aby podkreślić, że w 30 lat po założeniu naszej organizacji po raz kolejny udało nam się wzmocnić. Wybory parlamentarne są dla nas zawsze trudne, ponieważ dominują sprawy ogólnopolskie i duże partie, a podziały w polskim społeczeństwie są tak duże, że jest to naprawdę wielki sukces, że udało nam się ostać, a nawet osiągnąć wzrost liczby głosów bezpośrednich, za co jeszcze raz serdecznie dziękuję wszystkim zaangażowanym osobom.

Drugim kluczowym momentem minionego roku jest dla nas zatwierdzenie przez niemiecki Bundestag środków na nowe projekty w 2020 roku, które zostało uchwalone w tymże 2019 roku. W ubiegłym roku odbyło się wiele rozmów, obrady polsko-niemieckiego okrągłego stołu, które nie poszły całkiem gładko, gdzie odbyło się wiele dyskusji, ale nic nie zostało zrealizowane przez stronę polską, a następnie jesienią przyszła decyzja Bundestagu, że dodatkowe 3 miliony euro zostaną przekazane na projekty mniejszości niemieckiej. Są to dla nas niezwykle ważne, przyszłościowe projekty, które do tej pory były przedmiotem dyskusji, ale brakowało decyzji i środków na ich realizację. Dzięki tym środkom znajdujemy się teraz w zupełnie innej sytuacji, mimo że pandemia nieco nas cofnęła i niektóre sprawy opóźniła. Na przykład dopiero kilka dni temu odbyło się doroczne spotkanie Centrum Badań Mniejszości Niemieckiej, na którym omówiliśmy konkretne projekty naukowe dotyczące naszej historii, nad którymi już pracuje kilku naukowców. Tworzone jest archiwum, które ma już przewidzianą konkretną lokalizację. Patrząc z perspektywy tego, że od lat mówiliśmy, jak ważne byłoby utworzenie takiego centrum, stało się ono obecnie rzeczywistością, co stanowi historyczny sukces. W trakcie powstawania jest również Centrum Dokumentacyjno-Wystawiennicze, trwa renowacja lokalu i przygotowywana jest pierwsza wystawa. Dzięki wspomnianym środkom niewiarygodnie dużo dzieje się w dziedzinie edukacji – nie tylko przebudowa szkoły w Opolu-Malinie, ale także nowe projekty edukacyjne dla dzieci i młodzieży. To wszystko są kamienie milowe, które biorą swój początek w 2019 roku.

Chciałbym jednak zwrócić również uwagę na konkretny projekt, który jako TSKN realizujemy za fundusze unijne, a mianowicie „Opolski Senior”. Na początku było z tym sporo trudności, po części związanych z biurokracją, ale ostatecznie okazało się, że ten projekt, który został rozpoczęty w 2019 roku, jest niesamowicie ważny zwłaszcza w okresie pandemii. Poprzez ten projekt zwracamy się bowiem do osób starszych, które zostały najbardziej dotknięte przez pandemię, ponieważ często są one same w domu i potrzebują wsparcia. Byliśmy w stanie udzielić im tego wsparcia, na przykład poprzez różnego rodzaju pomoc sąsiedzką, w ramach której przeszkoliliśmy osoby mające udzielać takiej pomocy, aby wiedziały, w jaki sposób najlepiej można pomagać seniorom.

 

Nie może jednak być tylko pozytywnych momentów kluczowych, zapytam więc również: gdzie coś nie gra?

 

Wspomniałem już o polsko-niemieckim okrągłym stole, gdzie mieliśmy nadzieję zrobić przynajmniej mały krok naprzód, na przykład w zakresie nauczania języka niemieckiego w dwóch ostatnich klasach szkoły podstawowej. Niestety, tak się nie stało, co było i pozostaje do dziś wielkim rozczarowaniem. Wiemy bowiem, jak trudna jest nasza sytuacja językowa, że ilość lekcji języka niemieckiego, jaką mieliśmy do tej pory, jest zbyt mała, aby nauczyć się go poprawnie i płynnie nim mówić. A teraz w związku z decyzją Ministerstwa Edukacji Narodowej odnotowujemy kolejną redukcję, ponieważ dzieci w VII i VIII klasie mają jeszcze mniej lekcji języka niemieckiego, co nas bardzo boli. Ale nie chodzi tylko o samą stratę, lecz także o to, że prócz ogromnych wysiłków pragnęliśmy także wraz z innymi społecznościami narodowymi prowadzić szeroki dialog z ministerstwem w ramach prac Komisji Wspólnej Rządu i Mniejszości, wykazaliśmy zaangażowanie, nadaliśmy konkretny wyraz naszym pomysłom, także z uwzględnieniem wszystkich mniejszości, ale niestety ze strony Ministerstwa Edukacji Narodowej nie ma żadnego odzewu.

Jako towarzystwo zmieniamy się i będziemy się zmieniać. Odchodzi coraz więcej osób z pokolenia świadków czasu, pozostaje też zadaniem pozyskiwanie młodych ludzi chętnych do pracy społecznej. Dlatego też wielkim osiągnięciem oddolnie zaangażowanych działaczy jest to, że raz po raz udaje im się przyciągnąć nowych ludzi do kół DFK, co jednak pozostaje wyzwaniem, ponieważ są też miejsca, gdzie życie kulturalne ustało, gdyż nie znalazł się nikt, kto chciałby kontynuować tę pracę. Musimy temu przeciwdziałać, co oczywiście jest tym trudniejsze w niespokojnych czasach epidemii koronawirusa.

 

Rozmowę prowadził Rudolf Urban

Show More