O bolączkach i nie tylko

W ubiegłym tygodniu w Berlinie spotkało się 37 przedstawicieli mniejszości niemieckich z 17 krajów. Podczas corocznego spotkania Grupy Roboczej Mniejszości Niemieckich (AGDM) w Federalnej Unii Europejskich Grup Narodowościowych (FUEN) rozmawiano głównie o tym, co obecnie trapi społeczności niemieckie w Europie i Azji Środkowej.

– We wszystkich dyskusjach, zarówno wewnętrznych, jak i z różnymi deputowanymi niemieckiego Bundestagu, artykułowano główne problemy mniejszości niemieckich – mówi Bernard Gaida, który na dorocznej konferencji AGDM został ponownie wybrany na przewodniczącego tego nieformalnego gremium.

Co obecnie nurtuje mniejszości niemieckie

Z jednej strony społeczności niemieckie w Europie i Azji Środkowej bardzo obawiają się o swoje przyszłe wsparcie ze strony niemieckiego rządu – tłumaczy Gaida. Były przewodniczący Związku Niemieckich Stowarzyszeń Społeczno-Kulturalnych w Polsce (VdG), który został też niedawno wybrany na jednego z wiceprzewodniczących FUEN, ostrzega, że zwłaszcza najmniejsze niemieckie mniejszości są zagrożone w swoim istnieniu w związku z nadchodzącymi cięciami finansowymi.

Z drugiej strony w kilku krajach można było zaobserwować rosnące tendencje nacjonalistyczne, „co oczywiście zawsze jest niebezpieczne dla mniejszości”, jak stwierdził Gaida.

Rzecz jasna, jednym z głównych tematów konferencji była także wojna na Ukrainie – zwłaszcza sytuacja tamtejszej mniejszości niemieckiej. Gaida wyjaśnia: – Jako przewodniczący AGDM mogę z dumą powiedzieć, że mimo strasznej wojny nadal mamy wśród nas przedstawicieli mniejszości niemieckiej zarówno z Ukrainy, jak i z Rosji. Oznacza to, że kanały komunikacji wewnątrz wspólnoty mniejszości niemieckiej nie są zamknięte, są otwarte.

W kuluarach trzydniowego spotkania AGDM niektórzy uczestnicy, w tym Władimir Leysle z Rady Niemców na Ukrainie, odwiedzili także nowego ambasadora Ukrainy w Berlinie Ołeksija Makiejewa. Wśród tematów rozmowy znalazło się m.in. daleko idące zaangażowanie mniejszości niemieckich na rzecz ukraińskich uchodźców, a także znaczenie ochrony mniejszości na Ukrainie w odniesieniu do drogi tego kraju do Unii Europejskiej.

„Naruszenie zasad”

Podczas spotkania AGDM w stolicy Niemiec poruszono również konkretne problemy – w szczególności jawną dyskryminację mniejszości niemieckiej w Polsce. – Oczywiście każda mniejszość niemiecka ma swoje wyzwania, ale wszyscy zrozumieli, że ten problem (ograniczenie tygodniowego wymiaru nauczania języka niemieckiego jako języka mniejszości w polskich szkołach – przyp. red.) jest wyjątkowy. Nie jest to bowiem klasyczny problem mniejszości w społeczeństwie większościowym, lecz raczej naruszenie zasad – mówi Bernard Gaida. Informuje on, że AGDM przygotowuje obecnie oświadczenie w tej sprawie w ślad za sugestią społeczności niemieckiej w Rumunii.

Ponadto należy zaapelować do władz Republiki Federalnej o bardziej widoczne docenienie mniejszości niemieckich za granicą, wyrażone np. poprzez osobiste wizyty niemieckich polityków podczas ich podróży do poszczególnych państw – podkreśla Gaida. – Możemy oczekiwać w naszych krajach tyle samo uznania, ile okazują nam Niemcy – mówi. To „stwierdzenie” znalazło też wyraz na spotkaniu z członkami grupy parlamentarnej SPD – wśród nich Natalie Pawlik, pełnomocnik rządu federalnego ds. przesiedleńców i mniejszości narodowych – i spotkało się tam z jednoznaczną aprobatą.

Krytyczna dyskusja tutaj, zachęcające spotkanie tam

W programie spotkania AGDM znalazło się również zwiedzanie Centrum Dokumentacyjnego Fundacji Ucieczka, Wypędzenie, Pojednanie w Berlinie-Kreuzberg. W tym kontekście zarówno Bernard Gaida, jak i przewodniczący VdG Rafał Bartek krytycznie zauważyli, że wystawa za mało skupia się na mniejszościach niemieckich i ich historii. Ważne było jednak, „że mogliśmy o tym otwarcie rozmawiać z dyrektorem (dr Gundula Bavendamm – przyp. red.). W końcu centrum jest żywym miejscem spotkań” – skomentował Bartek na Facebooku.

Panie i panowie z AGDM byli również szczególnie zadowoleni ze spotkania z niektórymi członkami koła parlamentarnego ds. mniejszości w niemieckim Bundestagu. Ponadpartyjna grupa powstała dopiero w czerwcu tego roku z inicjatywy dwóch deputowanych do Bundestagu – Stefana Seidlera (Związek Wyborczy Południowego Szlezwiku) i Denise Loop (Zieloni). – W trakcie dyskusji zapewniono nas, że oprócz czterech uznanych mniejszości w Niemczech ważną rolę w kole parlamentarnym odgrywają również sprawy mniejszości niemieckich za granicą – mówi z satysfakcją Bernard Gaida.

Tak więc w sytuacjach, gdy w środowiskach niemieckich mniejszości pojawiają się (nowe) bolączki, mają one w kręgach politycznych Berlina wciąż wielu sojuszników, na których solidarność i wsparcie mogą liczyć.

Lucas Netter