Die katholischen Gläubigen der Görlitzer St. Jakobus-Kathedrale müssen von Februar 2020 bis Herbst 2021 auf andere Kirchen der St. Wenzel-Gemeinde ausweichen. In dieser Zeit wird die Kathedrale wegen einer kompletten Innensanierung geschlossen bleiben.
Polska wersja poniżej
Foto: Klaudia Kandzia
„Es ist ein Schmerz für diejenigen, die in die Kathedrale zur heiligen Messe gehen. Aber es ist ein Schmerz mit Verheißung, denn wir machen es ja nicht, um etwas abzubauen, sondern um Neues aufzubauen. Eine sanierte Kirche ist damit auch fit für die nächsten Generationen“, versprach der Stellvertreter des katholischen Bischofs, Generalvikar Dr. Alfred Hoffmann, während einer Pressekonferenz am 28. November 2019.
Nach 37 Jahren, als die Kirche zuletzt eher notdürftig innen saniert wurde, ist 2015 entschieden worden, nun eine gründliche Erneuerung durchzuführen. Bereits damals begannen die Planung und Kostenerrechnung. „Die Innensanierung ist nicht nur eine Reparatur, um ein museales Objekt zu konservieren, sondern wir verstehen es auch als Signal, dass die Kirche als Raum und die Kirche als Gemeinschaft gebraucht wird“, sagte Norbert Joklitschke, Pfarrer der St. Wenzel-Gemeinde, der Eigentümerin der Kathedrale.
Die St. Wenzel-Gemeinde gehört zu den wenigen deutschlandweit, die stetig wächst. Die meisten Neumitglieder sind Gläubige aus Polen, aber auch Neugörlitzer aus dem Westen Deutschlands erhöhen die Zahl der Kirchgänger. Ihnen möchte man in der Kathedrale eine noch schönere Heimstätte bieten, versprach Pfr. Joklitschke.
Die Jakobus-Kirche ist am 6. Oktober 1900 geweiht worden. Es war erst eine Filialkirche der Görlitzer Gemeinde Heilig Kreuz. Der damalige Breslauer Fürstbischof, Kardinal Adolf Bertram, erhob das neue Gotteshaus zur Pfarrkirche der neugegründeten Gemeinde Sankt Jakobus in der Görlitzer Südstadt. Nach Kriegsende und der Vertreibung wurde Görlitz Exilsitz des Breslauer Domkapitels und die Jakobus-Kirche in den Rang einer Kathedrale erhoben. Seit der Gründung des Bistums Görlitz 1994 ist die Kirche die Kathedrale des Bistums und gleichzeitig Pfarrkirche der Pfarrei Heiliger Wenzel.
Bestes Werk von Joseph Ebers
Mit der Sanierung der Kirche wurden die Architektin Doris Kohla und der Architekt und Leiter der Bauabteilung des Bischöflichen Ordinariates Görlitz, Thomas Backhaus, betraut. Beide Architekten kennen sich seit 20 Jahren und haben bereits bei der Außensanierung der Jakobus-Kathedrale zusammengearbeitet. Für Backhaus ist die vor 120 Jahren von Joseph Ebers (1845 Hildesheim -1923 Breslau) erbaute Kathedrale ein Schmuckstück.
Ebers, Diözesanbaurat im Bistum Breslau, zu dem auch Görlitz bis 1945 gehörte, hat an die 600 sakrale Bauten geschaffen, davon allein 40 Kirchen; viele im neugotischen Stil. Dazu gehören u.a. die katholische Herz-Jesu-Kirche, die Pfarrkirche St. Heinrich, die Pfarrkirche St. Bonifatius, Mutter-Gottes-Kirche, die Pfarrkirche St. Maria Magdalena oder die St. Elisabeth-Kirche mit Kloster und Krankenhaus der Elisabeth-Schwestern in Breslau. In der schlesischen Metropole schuf er auch das Priesterseminar Georgianum sowie das Diözesanarchiv und -Museum. In Karlowitz (Karłowice) bei Neisse (Nysa) ist das Franziskaner-Kloster Ebers Entwurf, in Bad Reinerz (Duszniki-Zdrój) die katholische Herz-Jesu-Kirche, ebenso im oberschlesischen Kattowitz (Katowice) die katholische Pfarrkirche St. Peter und Paul.
Görlitz sei Ebers bestes Werk, ob von Osten, Norden oder Süden, an der Görlitzer Kathedrale käme man nicht vorbei, so Thomas Backhaus. Dem Bauleiter des Ordinariats ist es wichtig, die gotische Symbolik den Menschen wieder näher zu bringen. „Ein Gewölbe ist ein Symbol für den Himmel. Es ist unser Anspruch, diese Symbolik wieder lebendig zu machen“, so Backhaus. Das Gewölbe in der St. Jakobus-Kirche wird nach der Restaurierung nicht mehr weiß sein. Für die farbliche Ausgestaltung haben die Architekten den international renommierten Künstler Helge Warme gewinnen können.
Des Weiteren wird der Fußboden der Kirche erneuert, die Akustik und Beleuchtung der Kathedrale werden neugestaltet. Die Beichtstühle werden saniert und ein zusätzlicher behindertengerechter Beichtraum kommt dazu. Doris Kohla entwirft auch einen neuen Taufstein. Der Hochaltar bekommt die 1950 abgebauten Engelsfiguren zurück und die Martinskapelle wird zur Ministrantensakristei bzw. einem Raum, in den sich Eltern mit Kindern während der heiligen Messe zurückziehen können.
Foto: Raphael Schmidt
Ein geschichtliches Gedächtnis
Die Jakobus-Kirche ist einen Tag vor Kriegsende beschossen worden. Diese Kriegswunden in der Orgelempore sind noch sichtbar. Sie werden gesichert und für die Nachwelt erhalten bleiben, denn man brauche ein geschichtliches Gedächtnis, so Backhaus.
Die Görlitzer Kathedrale ist die einzige deutschlandweit, die dem heiligen Jakobus gewidmet ist. „Wir sind hier an einem historischen Ort, denn durch Görlitz führt der alte Weg von Kiew nach Santiago de Compostela. Gleichzeitig ist es eine Kreuzung des Jakobsweges, der von Gnesen (Gniezno) und Posen (Poznań) nach Prag führt. Meine Idee ist, wenn wir die Kathedrale wieder in Betrieb nehmen, den Erzbischof von Santiago und eine Kathedrale in Frankreich anzusprechen sowie auch den Erzbischof der Jakobs-Kathedrale zu Stettin in Polen einzuladen“, so Dr. Hoffmann, der außerdem auch Schlesier aus ganz Deutschland einladen möchte, die Sanierung der Kathedrale, die einst Teil des Erzbistums Breslau war, zu fördern. „Besonders die Schlesier, die mit uns noch verbunden sind, möchte ich anschreiben und fragen, ob sie uns auch finanziell bei der Sanierung, die ein großer Kraftakt ist, unterstützen wollen.“ Zum Domkapitel in Breslau gibt es regen Kontakt. Letztes Jahr war das Domkapitel in Görlitz zu Gast, ein Gegenbesuch in Breslau ist geplant, dadurch möchte man die historischen Wurzeln auch wieder erneuern, so Generalvikar Dr. Hoffmann.
Im Advent des Jubiläums „950 Jahre Stadt Görlitz“ soll die Kathedrale im neuen Glanze erstrahlen. Rund 3,7 Millionen Euro soll das Unterfangen kosten, davon wird 3,5 Millionen Euro das Bistum Görlitz selbst tragen. Die Pfarrgemeinde Hl. Wenzel will sich mit 100.000 Euro beteiligen.
Klaudia Kandzia
Görlitz: Remont katedry św. Jakuba
Odnowa historycznych korzeni
W okresie od lutego 2020 roku do jesieni 2021 roku wierni katoliccy uczęszczający do katedry św. Jakuba w Görlitz będą musieli odwiedzać inne kościoły parafii św. Wacława. W tym czasie bowiem katedra będzie zamknięta z powodu kompleksowego remontu jej wnętrz.
– Jest to bolesne dla osób, które chodzą do katedry na msze święte. Ale jest to ból połączony z obietnicą, bo nie robimy tego, by coś zdemontować, lecz by zbudować coś nowego, dzięki czemu kościół po remoncie będzie mógł służyć kolejnym pokoleniom – mówił zastępca biskupa katolickiego, wikariusz generalny dr Alfred Hoffmann podczas konferencji prasowej, która odbyła się 28 listopada 2019 roku.
Po 37 latach, kiedy to miał miejsce dość prowizoryczny remont wnętrz kościoła, w 2015 roku zapadła decyzja o przeprowadzeniu gruntowniejszej odnowy świątyni. Już wtedy przystąpiono do opracowywania planów i obliczania kosztów. – Remont wnętrz to nie tylko naprawa mająca na celu zakonserwowanie obiektu o charakterze muzealnym, lecz postrzegamy to także jako sygnał, że kościół jest potrzebny zarówno jako przestrzeń, jak i jako wspólnota – mówi Norbert Joklitschke, proboszcz parafii św. Wacława, będącej właścicielem katedry.
Parafia św. Wacława jest jedną z niewielu w całych Niemczech, które stale rosną. Większość z jej nowych członków to wierni z Polski, ale i nowi mieszkańcy Görlitz pochodzący z zachodu Niemiec zwiększają liczbę uczęszczających do kościoła. To dla nich postanowiono uczynić z katedry jeszcze piękniejsze miejsce – obiecuje ks. Joklitschke.
Kościół św. Jakuba został poświęcony 6 października 1900 roku. Z początku był to kościół filialny należący do parafii św. Krzyża w Görlitz. Ówczesny książę-biskup wrocławski kardynał Adolf Bertram podniósł nową świątynię do rangi kościoła farnego nowo powstałej parafii św. Jakuba w dzielnicy Görlitz-Südstadt. Po zakończeniu wojny i wypędzeniu Niemców Görlitz stało się siedzibą kapituły wrocławskiej na wygnaniu, a kościół św. Jakuba podniesiono do rangi katedry. Od chwili powstania diecezji Görlitz w 1994 roku kościół pełni funkcję katedry diecezji i jednocześnie kościoła farnego oraz należy do parafii św. Wacława.
Najlepsze dzieło Josepha Ebersa
Zadanie wyremontowania kościoła powierzono architekt Doris Kohli oraz architektowi i zarazem dyrektorowi wydziału budowlanego Ordynariatu Biskupiego w Görlitz Thomasowi Backhausowi. Oboje architekci znają się od 20 lat i współpracowali już ze sobą w ramach remontu części zewnętrznej katedry św. Jakuba. Dla Backhausa zbudowana przed 120 laty przez Josepha Ebersa (ur. w 1845 r. w Hildesheim, zm. w 1923 r. we Wrocławiu) katedra jest klejnotem.
Ebers, diecezjalny radca budowlany w biskupstwie wrocławskim, do którego do 1945 roku należała też parafia w Görlitz, stworzył około 600 obiektów sakralnych, w tym aż 40 kościołów, wiele z nich w stylu neogotyckim. Zaliczają się do nich m.in. katolicki kościół pw. Serca Jezusowego, kościół farny pw. św. Henryka, kościół farny pw. św. Bonifacego, kościół pw. Matki Bożej, kościół farny pw. św. Marii Magdaleny i kościół św. Elżbiety wraz z klasztorem i szpitalem sióstr elżbietanek we Wrocławiu. W śląskiej metropolii stworzył też seminarium duchowne Georgianum oraz archiwum i muzeum diecezjalne. W Karłowicach (Karlowitz) koło Nysy (Neisse) projektem Ebersa jest klasztor franciszkanów, w Dusznikach-Zdroju (Bad Reinerz) – katolicki kościół pw. Serca Jezusowego, zaś w górnośląskich Katowicach (Kattowitz) – katolicki kościół farny pw. św. Apostołów Piotra i Pawła.
Katedra w Görlitz to zdaniem Thomasa Backhausa najlepsze dzieło Ebersa, które nie sposób ominąć, przybywając do miasta. Dyrektor wydziału budowlanego ordynariatu przykłada wagę do tego, by znów przybliżyć ludziom symbolikę gotycką. – Sklepienie jest symbolem nieba. Naszą ambicją jest to, by w symbolikę tę tchnąć nowe życie – mówi Backhaus. Sklepienie kościoła św. Jakuba po jego odrestaurowaniu nie będzie już białe. W celu uzyskania odpowiedniej kolorystyki architektom udało się pozyskać do współpracy mającego międzynarodową renomę artystę Helge Warme.
Odnowiona też będzie posadzka kościoła oraz zostaną dokonane zmiany w akustyce i oświetleniu katedry. Przewidziano też remont konfesjonałów oraz urządzenie dodatkowego pomieszczenia do spowiedzi, dostosowanego do potrzeb osób niepełnosprawnych. Doris Kohla zaprojektuje także nową chrzcielnicę. Ołtarz główny odzyska zdemontowane w 1950 roku figurki aniołów, a kapliczka św. Marcina stanie się zakrystią dla ministrantów bądź pomieszczeniem, do którego będą mogli udać się rodzice z dziećmi podczas mszy świętej.
Pamięć historyczna
Kościół św. Jakuba został ostrzelany na jeden dzień przed zakończeniem wojny. Te wojenne rany w emporze organowej są nadal widoczne i zostaną zabezpieczone z myślą o potomnych, gdyż zdaniem Backhausa musimy zachować pamięć historyczną.
Katedra w Görlitz jest jedyną w całych Niemczech poświęconą świętemu Jakubowi. – Znajdujemy się w historycznym miejscu, gdzie prowadził dawny szlak z Kijowa do Santiago de Compostela. Jednocześnie jest to skrzyżowanie Drogi św. Jakuba, która prowadzi z Gniezna, Poznania do Pragi. Mój pomysł jest taki, aby po przywróceniu funkcjonowania kościoła zwrócić się do arcybiskupa Santiago oraz którejś z katedr we Francji, jak również zaprosić z Polski arcybiskupa diecezji szczecińskiej, w której znajduje się tamtejsza katedra św. Jakuba – mówi ks. dr Hoffmann, który poza tym chciałby też zachęcić Ślązaków z całych Niemiec do wsparcia remontu katedry, która niegdyś była częścią archidiecezji wrocławskiej. – Zwłaszcza do tych Ślązaków, którzy nadal są z nami związani, chciałbym napisać i zapytać ich, czy zechcą nas wesprzeć także finansowo w przeprowadzeniu remontu, który będzie stanowił ogromny wysiłek.
Ożywione kontakty są utrzymywane także z kapitułą wrocławską, której przedstawiciele w ubiegłym roku gościli w Görlitz, a niebawem ma nastąpić rewizyta we Wrocławiu, co zdaniem wikariusza generalnego dr. Hoffmanna będzie sprzyjało odnowieniu istniejących korzeni historycznych.
W przededniu jubileuszu 950-lecia miasta Görlitz katedra rozpromieni się nowym blaskiem. Koszt przedsięwzięcia to około 3,7 miliona euro, z czego 3,5 miliona wniesie diecezja Görlitz, zaś parafia św. Wacława pragnie uczestniczyć w realizacji projektu kwotą 100 tys. euro.
Klaudia Kandzia
