Mit Birgit Fisel-Rösle, die seit Anfang August das Deutsche Konsulat in Oppeln leitet, sprach Rudolf Urban.
wersja polska poniżej
Für Sie ist Polen kein Neuland, denn sie waren schon einmal hier, und zwar zwischen1993 und 1997. Was haben Sie damals in der Deutschen Botschaft gemacht?
Das war meine erste Auslandsdienststelle und ich war damals im Bereich Verwaltung tätig, war also mit Personalaufgaben betraut und arbeitete in der Zahlstelle. Es war eine rein administrative Tätigkeit.
Und in den Jahren darauf ging es für Sie um die halbe Welt, damit sie nun wieder nach Europa kommen. Was hat Sie denn dazu bewogen, auf die Liste der Posten, zu denen sie geschickt werden möchten, Oppeln und das hiesige Konsulat zu setzen?
Nach elf Jahren in Millionenstädten in Asien, wo ich auf Posten gewesen bin, wollte ich wieder zurück nach Europa und dachte, weil ich ja, wie gesagt, schon einmal in Warschau tätig war: “Du kennst nur den Norden dieses Landes, jetzt ist die Chance auch den Süden kennenzulernen.” Außerdem ist die Stelle in Oppeln von ihrer Tätigkeit her sehr interessant. Ich habe mich also für die vakante Stelle in Oppeln beworben. Man sagt im Auswärtigen Dienst – und das hat sich auch bei mir bewahrheitet -, der erste Posten hat etwas besonderes an sich, dort will man immer wieder zurück und so ist es auch nun bei mir. Ich muss auch sagen, dass Oppeln Platz eins auf der Liste der Posten gewesen ist, wohin ich geschickt werden möchte, und ich freue mich sehr, dass es auch geklappt hat.
Sie haben sich für Oppeln aber nicht beworben, weil Sie eventuell schlesische Vorfahren haben, oder?
Nein, ich habe keine schlesischen Vorfahren. Ich habe zwar im Vorfeld meiner Entsendung hierher die gesamte Verwandtschaft ausgefragt, keiner konnte mir aber eine positive Information geben. Ich bin allerdings bei der sog. angeheirateten Verwandtschaft fündig geworden. Dort bin ich auf Antworten gestoßen, dass es vielleicht einmal einen Großcousin oder einen Opa aus Schlesien in der Familie gegeben hatte. Aber ansonsten, nein. Alles bayrisch (lacht).
Aber Bayern und Schlesien sind sich doch relativ nah, wenn man sich so die angeblich typischen Charaktereigenschaften der Menschen wie Bodenständigkeit, katholischer Glaube usw. anschaut. Wenn wir einmal von den Alpen absehen, sehen Sie in Schlesien ein Stück bayrische Heimat?
Auf alle Fälle! Ich habe schon im Juni bei der Wohnungsbesichtigungsreise gesagt, dass es hier fast wie zuhause ist. Es ist wirklich fast bayrisch, bodenständig und vor allem herzlich. Und auch der Glaube ist etwas, was verbindet und uns näherbringt. Die Küche darf man auch nicht vergessen. Man sagt ja, Heimat ist kein Ort, Heimat ist ein Gefühl und insofern passt alles für mich hier schon zusammen.
Sie sind seit Anfang August im Amt und hatten gewiss viel Arbeit, um die Eigenheiten des neuen Postens als deutsche Konsulin in Oppeln kennenzulernen. Sie hatten aber auch erste Treffen und Gespräche mit Vertretern verschiedener Institutionen und Organisationen in der Region.
Ja, als erstes habe ich gleich an meinem zweiten Arbeitstag den Marschall der Woiwodschaft Oppeln Andrzej Buła getroffen, dann konnte ich mit dem Stadtpräsidenten von Oppeln Arkadiusz Wiśniewski sprechen. Natürlich führte mich mein Weg auch zu den Institutionen der deutschen Minderheit, in die Sozial-Kulturelle Gesellschaft der Deutschen zu Herrn Rafał Bartek und in den Verband deutscher Gesellschaften zu Frau Maria Neumann und ihren Kolleginen und Kollegen. Ich konnte auch den Vorstand des Bundes der Jugend der Deutschen Minderheit kennenlernen, wir waren im Haus der Deutsch-Polnischen Zusammenarbeit, bei der in Oppeln ansässigen Regionalkoordinatorin des Institutes für Auslandsbeziehungen und wir waren in der Woiwodschaft Schlesien bei der dortigen deutschen Minderheit in Ratibor und dann beim Jahrestreffen der Schlesischen Landfrauen. Ich habe mich sehr gefreut, dass ich auch mit dem Oppelner Bischof Andrzej Czaja sprechen durfte.
Besonders gefreut hat mich aber die Begegnung mit Erzbischof Alfons Nossol. Als ich erfahren habe, dass ich den Posten in Oppeln antreten werde, habe ich über die Region und die deutsche Minderheit recherchiert. Dabei bin ich auf viele Interviews mit Erzbischof Nossol gestoßen und unvergessen bleibt für mich natürlich auch die historische Versöhungsmesse, die er mit Bundeskanzler Helmut Kohl und Premierminister Tadeusz Mazowiecki gefeiert hat. Ich dachte deshalb immer, es wäre für mich etwas besonderes, diesen Menschen kennenzulernen. Außerdem hat Erzbischof Nossol ja den Europäischen St.-Ulrich-Preis im Jahr 1993 in Dillingen an der Donau erhalten und aus dieser Stadt komme ich. Für mich war also diese Begegnung in den letzten Wochen wirklich etwas besonderes. Und bei Dillingen muss ich auch sagen, dass das von Erzbischof Nossol initiierte Sanatorium Sebastianeum Silesiacum in Groß Stein auf die Heilmethoden Sebastian Kneips zurückgreift und er lebte einige Zeit ebenfalls in Dillingen. So schließt sich für mich ein wenig der Kreis.
Worauf ich bis heute warte, ist ein Gespräch mit dem Oppelner Woiwoden Adrian Czubak.
Stichwort Recherche. Wie Sie uns verraten haben, war auch das Wochenblatt.pl und die Fernsehsendung der deutschen Minderheit “Schlesien Journal” für sie eine Quelle, aus der Sie Informationen über die Region geschöpft haben. Die deutsche Minderheit in Südwestpolen, für die Sie quasi zuständig sind, ist für Sie nun also kein Neuland mehr.
Nein. Ich kenne natürlich nicht alle Personen, die in den Reihen der deutschen Minderheit aktiv sind, aber vielen kann ich bei unserer ersten persönlichen Begegnung sagen, dass ich sie bereits aus dem Fernsehen kenne. Ähnlich ist es mit der Arbeit der Deutschen Minderheit, die ich ebenfalls durch die Medien bereits kennengelernt habe. Ich bin von den vielen Projekten und Vorhaben der einzelnen Organisationen der deutschen Minderheit beeindruckt. und freue mich nun diese auch selbst miterleben zu können.
Erlauben Sie mir zum Schluss eine persönlich Frage. Bislang haben Sie verraten, dass sie aus Bayern stammen, aus Dillingen an der Donau. Aber wer ist Birgit Fisel-Rösle eigentlich?
Zu Dillingen an der Donau muss ich sagen, dass die dortige Region Oberschlesien mit der Oder sehr ähnlich sieht. Dort wie hier ist das Land flach und man sieht schon morgens, wer mittags zu Besuch kommt (lacht). Nun aber zu mir: Ich bin verheiratet, habe eine erwachsene Tochter, die in Australien lebt und bin seit 1992 im Auswärtigen Amt, nach meiner Zeit in Warschau war ich ab 1997 in Afrika und Asien, um nun den Weg zurück nach Europa und Polen zu finden.
Auf meinen Posten wurde ich immer von meinem Mann begleitet und so ist es auch jetzt. Wir haben in unserer Ehe wirklich die Rollen getauscht. Er hat das Kind großgezogen und ich konnte arbeiten gehen. Ich bin ihm wirklich dankbar, dass er mir den Rücken freihält, ich mich auf den Dienst konzentrieren kann, während er die Verantwortung für unser Privatleben übernimmt. In den nächsten vier Jahren werden wir hier in Oppeln selbst wohnen.
Na Górnym Śląsku prawie jak w domu
Z Birgit Fisel-Rösle, która na początku sierpnia objęła kierownictwo Konsulatu Niemiec w Opolu, rozmawia Rudolf Urban
Polska nie jest dla Pani czymś nowym, już raz tu Pani była, a mianowicie w latach 1993–1997. Co Pani wtedy robiła w ambasadzie Niemiec?
To była moja pierwsza placówka zagraniczna i pracowałam wtedy w dziale administracji, wykonując czynności związane z obsługą personelu, konkretnie w kasie wpłat i wypłat. Była to praca o charakterze wyłącznie administracyjnym.
W kolejnych latach objechała Pani pół świata, by teraz powrócić do Europy. Co Panią skłoniło, by umieścić Opole i tutejszy konsulat na liście miejsc, do których chciałaby Pani zostać oddelegowana?
Po jedenastu latach spędzonych w milionowych miastach w Azji, gdzie pełniłam różne funkcje, zapragnęłam wrócić do Europy i pomyślałam, jako że pracowałam już w Warszawie, że znam tylko północ tego kraju, a teraz jest szansa, by poznać także jego południe. Poza tym stanowisko w Opolu jest bardzo ciekawe z punktu widzenia specyfiki wykonywanej pracy, dlatego też postanowiłam ubiegać się o wakat w Opolu. W służbie dyplomatycznej jest takie powiedzenie, które zresztą sprawdziło się także w moim przypadku, że pierwsza placówka ma w sobie coś szczególnego i zawsze będziemy tęsknić za tym miejscem i pragnęli do niego powrócić. Dlatego też właśnie Opole umieściłam na pierwszym miejscu placówek, na które chciałam zostać oddelegowana, i bardzo się cieszę, że się udało.
Ale nie ubiegała się Pani o oddelegowanie do Opola ze względu na ewentualnych przodków na Śląsku?
Nie, nie mam śląskich przodków. Przed oddelegowaniem mnie tutaj wypytałam wprawdzie wszystkich moich krewnych, ale nikt nie był w stanie udzielić mi pozytywnych informacji. Aczkolwiek wśród tzw. wżenionych krewnych znalazłam to, czego szukałam, bo natrafiłam na odpowiedzi świadczące o tym, że być może kiedyś był w rodzinie jakiś kuzyn dziadka czy dziadek pochodzący ze Śląska. Ale poza tym nie, wszyscy z Bawarii.
Ale Bawaria i Śląsk są sobie przecież stosunkowo bliskie, jeśli spojrzymy na ponoć tak charakterystyczne cechy mieszkańców obu regionów, jak przywiązanie do rodzinnej ziemi, wiara katolicka itd. Pominąwszy Alpy, czy dostrzega Pani w Śląsku trochę z bawarskiej ojczyzny?
Z całą pewnością! Już w czerwcu, gdy przyjechałam obejrzeć mieszkanie, powiedziałam, że tutaj jest prawie jak w domu. Tu jest rzeczywiście niemal po bawarsku, ludzie są przywiązani do ziemi i przede wszystkim serdeczni. Podobnie wiara jest czymś, co łączy i zbliża nas do siebie nawzajem. Nie należy też zapominać o kuchni. Mówi się, że ojczyzna to nie jest miejsce, ojczyzna to uczucie, dlatego wszystko mi tu pasuje.
Swój urząd objęła Pani na początku sierpnia i zapewne miała Pani sporo pracy z zapoznaniem się ze specyfiką nowej funkcji konsula Niemiec w Opolu. Jednocześnie jednak odbyła już Pani pierwsze spotkania i rozmowy z przedstawicielami różnych instytucji i organizacji działających w regionie.
Na początek, już w drugim dniu pracy, spotkałam się z marszałkiem województwa opolskiego Andrzejem Bułą, a następnie miałam okazję porozmawiać z prezydentem miasta Opola Arkadiuszem Wiśniewskim. Oczywiście udałam się też do instytucji mniejszości niemieckiej, do siedziby Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Niemców – do pana Rafała Bartka –, do Związku Niemieckich Stowarzyszeń – do pani Marii Neumann oraz ich koleżanek i kolegów. Miałam też okazję poznać członków zarządu Związku Młodzieży Mniejszości Niemieckiej, byliśmy w Domu Współpracy Polsko-Niemieckiej oraz w opolskiej siedzibie Instytut Stozunków Zagranicznych a także byliśmy w województwie śląskim u tamtejszej mniejszości niemieckiej w Raciborzu, a następnie na dorocznym spotkaniu Związku Śląskich Kobiet Wiejskich. Bardzo się też ucieszyłam, że miałam sposobność porozmawiać z ks. biskupem opolskim Andrzejem Czają. Szczególnie ucieszyło mnie jednak spotkanie z ks. arcybiskupem Alfonsem Nossolem. Gdy dowiedziałam się, że obejmę stanowisko w Opolu, zasięgnęłam informacji o regionie i mniejszości niemieckiej, a przy tym natrafiłam na wiele wywiadów z abp. Nossolem i niezapomnianą pozostanie dla mnie oczywiście między innymi historyczna Msza Pojednania, którą celebrował z udziałem kanclerza Helmuta Kohla i premiera Tadeusza Mazowieckiego. Dlatego pomyślałam, że byłoby to dla mnie czymś niezwykłym, gdybym mogła poznać tego człowieka. Poza tym, w 1993 roku ks. abp Nossol otrzymał Europejską Nagrodę Św. Ulryka, którą odebrał w Dillingen an der Donau, a ja właśnie z tego miasta pochodzę. To spotkanie było więc dla mnie czymś naprawdę szczególnym na przestrzeni ostatnich tygodni. A co do Dillingen, to wspomnę także o tym, że w sanatorium Sebastianeum Silesiacum w Kamieniu Śląskim, którego inicjatorem jest ks. abp Nossol, stosowane są metody lecznicze opracowane przez Sebastiana Kneipa, który też przez pewien czas mieszkał w Dillingen. Dla mnie więc, że tak powiem, koło się zamyka, aczkolwiek do dziś czekam na rozmowę z wojewodą opolskim Adrianem Czubakiem.
À propos zasięgania informacji. Jak nam Pani zdradziła, także tygodnik „Wochenblatt.pl” oraz program telewizyjny mniejszości niemieckiej „Schlesien Journal” były dla Pani źródłem, z którego czerpała Pani informacje o regionie. A zatem mniejszość niemiecka w południowo-zachodniej Polsce, której sprawy wchodzą poniekąd w zakres Pani obowiązków, nie jest już dla Pani niczym nowym, nieznanym.
To prawda. Oczywiście nie znam wszystkich osób, które aktywnie działają w szeregach mniejszości niemieckiej, ale wielu z nich już tak i na pierwszym spotkaniu będę mogła powiedzieć, że znam ich z telewizji. Podobnie jest z działalnością mniejszości niemieckiej, z którą też już się zapoznałam za pośrednictwem mediów. Jestem pod wrażeniem ogromu projektów i przedsięwzięć realizowanych przez poszczególne organizacje mniejszości niemieckiej i cieszę się, że będę mogła osobiście być świadkiem ich dalszej realizacji.
Na koniec pozwolę sobie zadać Pani osobiste pytanie. Jak dotąd zdradziła Pani, że pochodzi z Bawarii, konkretnie z Dillingen an der Donau. Ale kim właściwie jest Birgit Fisel-Rösle?
Jeśli chodzi o Dillingen an der Donau, to muszę przyznać, że tamtejszy region wygląda bardzo podobnie do Górnego Śląska, przez który przepływa Odra. Zarówno tam, jak i tutaj teren jest płaski, a ludzie już rano wiedzą, kto w południe przyjdzie w gości (śmiech). A co się mnie tyczy, to jestem mężatką, mam dorosłą córkę, która mieszka w Australii, a od 1992 roku jestem w Ministerstwie Spraw Zagranicznych. Po okresie pobytu w Warszawie byłam od 1997 roku w Afryce i Azji, by znów powrócić do Europy i Polski.
Na wszystkich placówkach towarzyszył mi mąż i tak jest również teraz. W naszym małżeństwie faktycznie zamieniliśmy się rolami, bo to on wychowywał dziecko, a ja mogłam chodzić do pracy. Jestem mu naprawdę wdzięczna, że mnie stale wspiera, dzięki czemu mogę skupić się na obowiązkach służbowych, podczas gdy na nim spoczywa odpowiedzialność za nasze życie prywatne. Przez następne cztery lata będziemy mieszkać tutaj, w Opolu.