Tegoroczna, ósma edycja Festiwalu Mendelsohna w Olsztynie rozpoczęła się ośmioma wydarzeniami w ciągu dziesięciu bardzo intensywnych dni. Oficjalne otwarcie nastąpiło 6 października, a do końca listopada odbędzie się jeszcze kilka wydarzeń pod hasłem „Czas”, na które organizatorzy ze Wspólnoty Kulturowej „Borussia” zapraszają do miejscowego Domu Mendelsohna.
Obok Mikołaja Kopernika (1473–1543) to najbardziej znany na świecie syn miasta Olsztyna: żydowski architekt Erich Mendelsohn (1887–1953). Jeszcze jako student zaprojektował dom pogrzebowy BethTaharazbudowany w latach 1912–1913dla miejskiej gminy żydowskiej, której przewodniczącym był jego ojciec. Wraz z nieco mniejszym domem ogrodnika stoi on do dziś na skraju cmentarza żydowskiego. Po grobach nie pozostało nic, jedynie resztki nagrobków, które wrosły w drzewa i nie mogły zostać usunięte podczas niwelacji terenu w latach 60. XX w.
Symbole na i wokół Domu Mendelsohna
Nawiasem mówiąc, teren cmentarza został w tym czasie zakupiony od kościoła luterańskiego w Olsztynie, co świadczy o tym, że nadal istniała pokojowa współpraca, a społeczność żydowska była raczej postępowa. – Widać to również w kolorystyce dawnegoBethTahara –mówi artystka Ewa Pohlke, która oprowadzała po symbolach w Domu Mendelsohna. – Kolor niebieski w oknach i na mozaikach nie byłby do zaakceptowania przez ortodoksyjnych Żydów. To samo dotyczy gwiazd Dawida na drzwiach.
– Wyraźnie widać, że wnętrze głównej sali przygotowań do pochówku było przeznaczone dla żywych, miało im wskazywać na wiele rzeczy –zauważyła Ewa Romanowska ze Wspólnoty Kulturowej „Borussia”. Kopuła jako piramida lub namiot przypomina Wyjście z Egiptu, wcześniejsze cytaty z Tory na belkach nośnych, palmowy wzór lamp i mozaiki jako znak radości, a przede wszystkim kolory są, jak wyjaśniła Ewa Pohlke, znakami życia: – Niebieski jako kolor wody i życia, zielony dla roślin, pomarańczowy dla owoców. Ale podstawowy kolor, różowofioletowy, jest kolorem oczyszczenia i duchowej przemiany.
Z Beth Tahara do Domu Mendelsohna
Beth Tahara zmienił się w ciągu 110 lat swojego istnienia; od ok. 1960 r. służył jako magazyn archiwum miejskiego, a następnie, w latach 2005–2012, dzięki „Borussii” przeszedł gruntowną renowację, o której konserwator Julia Martino z Torunia poinformowała w prezentacji. Kolejna rocznica: Dom Mendelsohna istnieje w obecnej funkcji od dziesięciu lat; od tego czasu jest siedzibą „Borussii”. Warsztaty, dwa koncerty, czytanie fragmentów dzieł poetów tworzących w języku jidysz oraz spacer po dzielnicydopełniły gęsty program pierwszych dwóch weekendów i pokazały aktywność „Borussii”.
VIII Festiwal Mendelsohna oficjalnie rozpoczął się 6 października spotkaniem z Jarosławem Kurskim z „Gazety Wyborczej”. Tematem była jego książka „Dziady i dybuki”, będąca relacją z poszukiwań pokrewieństwa i żydowskich przodków oraz naświetlająca ich wpływ na współczesną Polskę. Udany i obfitujący w widzów początek został przyćmiony przez atak Hamasu na Izrael następnego dnia, podczas którego Alex Dancyg, historyk i przyjaciel „Borussii”, który był gościem dwa lata temu, również został porwany z kibucu.
Po raz kolejny więc wielka polityka ingeruje bezpośrednio w codzienne życie ludzi. Niemniej jednak zdecydowanie warto wpaść do Domu Mendelsohna w Olsztynie do końca listopada. Już w piątek 20 października o godz. 17.00 Wspólnota Kulturowa „Borussia” zaprasza na spotkanie autorskie Leszka Jodlińskiego zatytułowane „Delikatne czy zapomniane dziedzictwo? Puste krzesła. Dzieje Żydów na Śląsku”. Więcej informacji i terminy można znaleźć na stronie „Borussii” na Facebooku.
Uwe Hahnkamp
Organizatorzy Festiwalu Mendelsohna dziękują Instytutowi Goethego w Warszawie, Samorządowi Województwa Warmińsko-Mazurskiego, samorządowi miasta Olsztyna oraz Fundacji im. Róży Luksemburg za wsparcie finansowe.
