Tak o powstaniu pierwszej niemieckojęzycznej audycji radiowej na Górnym Śląsku po 1945 r. mówi jej założyciel Dietmar Brehmer. Pierwszy odcinek został wyemitowany 5 czerwca 1991 r. o godz. 14.00 w Polskim Radiu Katowice, a do dziś powstało ich 1540.
Audycji „Pojednanie i przyszłość” która dopiero kilka lat później miała otrzymać jeszcze dodatkowy człon w nazwie – „prawda” – nie byłoby, gdyby nie całkowity przypadek. Dietmar Brehmer przyjął pewnego razu zaproszenie na spotkanie byłych opozycjonistów, intelektualistów i pisarzy, które organizował w Warszawie znany aktor Andrzej Łapicki. – Na tym spotkaniu był również jeden pan z Katowic, z którym w drodze powrotnej znaleźliśmy się w jednym przedziale w pociągu. Okazało się, że ten pan to Edmund Wojnarowski, zastępca dyrektora ds. programowych w Polskim Radiu Katowice. W trakcie podróży rozmawialiśmy więc również o radiu, opowiadałem, że w trakcie studiów w Niemczech pracowałem w polskiej sekcji Deutschlandfunk i w pewnym momencie on powiedział: „A co by było, gdyby pan w naszym radiu robił audycję w języku niemieckim?” Ja osłupiałem i pytałem, czy sobie żartuje.
Foto: Deutsche Gemeinschaft/facebook.com
Z traktatem w tle
Edmund Wojnarowski jednak nie żartował, zaprosił Dietmara Brehmera na kolejny dzień do rozgłośni na rozmowę, w której udział wziął również ówczesny prezes. Jeszcze tego samego dnia zapadła decyzja, że Brehmer będzie tworzył niemieckojęzyczną audycję, a pierwszy odcinek miał być emitowany już następnego dnia. – Miała to być godzinna audycja ale ja, choć miałem doświadczenie dziennikarskie, nie miałem ludzi ani pomysłu, jak zapełnić godzinną audycję treścią. Miałem wtedy raptem jedną kasetę muzyczną z piosenkami Heintje. Mimo wszystko udało mi się tę pierwszą audycję wyprodukować – wspomina Dietmar Brehmer i podkreśla, że powstała ona na dwa tygodnie przez podpisaniem polsko-niemieckiego traktatu o dobrym sąsiedztwie. – Dlatego też prezes radia powiedział mi na początek, żebym im tylko świństwa nie narobiłna antenie, bo moment jest naprawdę historyczny.
O audycji zrobiło się też głośno w polskiej delegacji na podpisanie traktatu dobrosąsiedzkiego. W jej składzie był także Dietmar Brehmer, który miał możliwość rozmowy z ówczesnym premierem Janem Krzysztofem Bieleckim. – W samolocie premier podszedł do mnie, rozmawialiśmy chwilę i ja powiedziałem mu o naszej niemieckojęzycznej audycji. Bielecki zaraz to wykorzystał i choć o dostępie do mediów w traktacie nie ma explicite mowy, ogłosił on oficjalnie, że polska strona już zrealizowała jeden z postulatów,udostępniając mniejszości czas antenowy w radiu w Katowicach – śmieje się Dietmar Brehmer.
Zespół entuzjastów
Od samego początku zespół tworzący audycję „Prawda, pojednanie iprzyszłość” składał się z wolontariuszy, bo, jak zaznacza Dietmar Brehmer z żalem, nigdy nie otrzymywał środków na jej produkcję ani od strony polskiej, ani niemieckiej. – Na początku zebrałem wokół siebie ludzi, którzy władali językiem niemieckim, potem na jakiś czas w ramach współpracy z jedną z niemieckich organizacji katolickich udało mi się pozyskać dwóch młodych Niemców, którzy u nas przez dwa lata odpracowali Zivildienst, a więc wojskową służbę zastępczą– mówi dziennikarz.
Dziś nie jest inaczej, nadal pasjonaciwolontariusze pomagają w tworzeniu godzinnej audycji, na którą składają się rozmowy i reportaże o kulturze i języku niemieckim, prezentacja niemieckiej literatury oraz aktualnych problemów mniejszości niemieckiej na Górnym Śląsku. Swego czasu audycja była strzałem w dziesiątkę i jak nie bez dumy mówi Dietmar Brehmer, do Radia Katowice przychodziło tygodniowo ok. 1000 listów od słuchaczy adresowanych do niemieckojęzycznej audycji. – Między innymi te listy, nie licząc wsparcia Edmunda Wojnarowskiego, spowodowały, że choć cały czas nasza audycja była na celowniku dziennikarzy i polityków, którzy nie chcieli się pogodzić, że w Polskim Radiu Katowice emitowany jest niemieckojęzycznymateriał, nie została ona nigdyzdjęta z anteny i choć dziś czas antenowy wypełniamy naprzemiennie z audycją redakcji Mittendrin z Raciborza, możemy być dumni z nieprzerwanej działalności od 30 lat.
Foto: Deutsche Gemeinschaft/facebook.com
Trudne tematy
„Prawda, pojednanie i przyszłość” w pierwszych latach swego istnienia „przeorała”, jak mówi jej twórca, społeczeństwo Górnego Śląska, zajmując stanowisko w dwóch do tego momentu tabuizowanych kwestiach. –Już dwa lata po powstaniu w naszej audycji podjęliśmy temat losu Górnoślązaków walczących w Wehrmachcie. Ludzie ci byli przez Polskę prześladowani, a Niemcy o nich zapomnieli, dlatego my podjęliśmy kwestię pomocy finansowej dla nich. Rozpoczęło się od apelu o nawiązanie kontaktu z nami, czego pierwszym widocznym owocem było krótko potem spotkanie byłych żołnierzy Wehrmachtu w Katowicach, na które przyjechało 400 osób. Z tych osób utworzyła się potem grupa robocza, która działała na rzecz pomocy byłym żołnierzom Wehrmachtu, których, jak się szybko okazało, na terenie Polski żyło jeszcze kilka tysięcy. Ostatecznie po długich negocjacjach z rządami Polski i Niemiec ludzie ci otrzymali jednorazowe wypłaty, które nie były jakoś specjalnie wysokie, ale miały swój wymiar symboliczny i pozwoliły także zamknąć ten trudny temat – opowiada Dietmar Brehmer.
W audycji „Prawda, pojednanie i przyszłość” po raz pierwszy podjęto również publicznie temat powojennych obozów dla Górnoślązaków. Wówczas do redakcji zgłosiło się ponad 180 ofiar tych represji, które również utworzyły grupę roboczą i spisały swoje wspomnienia. – Obie grupy przez pewien czas spotykały się dość regularnie, a efekty ich prac to namacalny sukces naszej audycji – mówi Dietmar Brehmer.
Dziś, jak podkreśla, w audycji rzadko pojawiają się trudne, kontrowersyjne tematy polityczne, akcent kładzie się bardziej na kulturę. Najnowszy odcinek „Prawdy, pojednania i przyszłości” już w najbliższy poniedziałek (26 lipca) o godz. 20.05 w Polskim Radiu Katowice.
Rudolf Urban
