Archiwum Historii Mówionej przy Domu Współpracy Polsko-Niemieckiej istnieje od 2009 roku. Zaczęło się od niewielkiego cyklu warsztatów dla młodzieży mniejszości niemieckiej z województwa opolskiego, ale na przestrzeni ostatnich 12 lat przerodziło się w istną skarbnicę opowieści o mieszkańcach nie tylko Śląska. W ostatnim czasie Archiwum rozszerzyło znacznie swoje portfolio.
Idea projektu jest w gruncie rzeczy prosta. Młodzież interesująca się historią odbywa szkolenia, aby móc przeprowadzać wywiady ze świadkami czasu, którzy mają do opowiedzenia ciekawe historie o różnej tematyce, co jest od samego początku najważniejszym zadaniem w ramach projektu.
Dzięki temu na przestrzeni lat zostało nagranych ponad 500 wywiadów ze świadkami czasu, które zarchiwizowano oraz udostępniono szerokiej publiczności na stronie internetowej www.e-historie.pl. Uczestniczyło w nich prawie trzystu młodych ludzi, przeważnie z województw opolskiego i śląskiego. – Wyszliśmy jednak również poza Śląsk, organizując cykl warsztatów w Olsztynie, w którym wzięło udział prawie dwudziestu młodych ludzi – mówi Lucjan Dzumla, dyrektor Domu Współpracy Polsko-Niemieckiej.
Foto: HDPZ
Pandemiczne zmiany
Rok 2020, który wszystko wywrócił do góry nogami, nie oszczędził także projektu Archiwum Historii Mówionej. Ze względu na liczne rygorystyczne obostrzenia co do spotkań pojawił się pomysł na przekazanie zainteresowanym odkrywaniem historii lokalnej wiedzy z zakresu prowadzenia wywiadów w formie instruktażu. – Przygotowaliśmy więc zarówno kompendium wiedzy w formie dokumentu, jak i filmy pokazujące, jak nagrywać i montować wywiady. Tę wiedzę młodzi i nie tylko historycy pasjonaci mogą wykorzystać teraz i przygotować na własną rękę wywiady ze świadkami czasu. My natomiast w ramach rozbudowywanego archiwum społecznego chętnie te wywiady opublikujemy na naszej stronie e-historie.pl – mówi Martyna Halek, opiekunka projektu z ramienia DWPN.
Ściśle z wywiadami z ostatnich lat związane są również podcasty, które jako novum pojawiły się w minionym roku. Eksperci z zakresu historii oraz młodzież biorą w nich pojedyncze wywiady na warsztat i komentując je, dają młodym dziennikarzom wskazówki co do przyszłych nagrań. – Takich podcastów na razie powstało osiem, ale w 2021 chcemy stworzyć kolejne, aby nasi poszukiwacze historii lokalnej byli jak najlepiej przygotowani do odkrywania przeszłości swojego heimatu – mówi Martyna Halek.
Publikacje
Od wielu lat Archiwum Historii Mówionej nie koncentruje się jednak tylko na wywiadach ze świadkami czasu w formie audio. Te są sukcesywnie także spisywane i wydawane w formie książkowej, do której same wywiady dołączane są w formie audiobooka. W minionym roku ukazał się audiobook do ósmego tomu Archiwum Historii Mówionej.
– Chcemy jednak wyjść również poza ramy rozmów ze świadkami czasu, dlatego w 2020 roku powstało dzięki młodym członkom naszych Klubów Odkrywców Historii Lokalnej sześć broszur przybliżających ciekawe miejsca na Górnym Śląsku. I tak sportretowaliśmy m.in. Niemodlin, gminę Rychtal, zamek w Twardawej czy Studzionkę w Moszczance – relacjonuje Martyna Halek, dodając, że także w 2021 roku w DWPN mile widziane są osoby, które chciałyby napisać krótką monografię. Innym projektem jest natomiast wydany w formie online materiał pomagający w poszukiwaniach własnych korzeni, co w szczególności może zainteresować tych, którzy zamierzają stworzyć drzewo genealogiczne swojej rodziny.
Całkowitą nowością jest w ramach działalności Archiwum Historii Mówionej specjalna aplikacja www.e-historie.pl, dostępna bezpłatnie w sklepie play. W niej użytkownicy znajdą nie tylko treści znane z strony internetowej Archiwum, ale także quiz z wiedzy historycznej oraz puzzle na bazie starych zdjęć. – Stare fotografie od kilku lat zbieramy w ramach naszego archiwum i udostępniamy je potem w formie cyfrowej na naszej stronie. W aplikacji można poprzez puzzle tymi zdjęciami się nieco „pobawić” – mówi Martyna Halek. Aplikacja w 2021r. będzie dalej rozbudowywana i uatrakcyjniana dla użytkowników o kolejne materiały dydaktyczne.
Świadkowie czasu na żywo
Aby zgromadzone opowieści zaprezentować jeszcze szerszej publiczności, zorganizowano w minionym roku też tzw. spotkania ze świadkami czasu. Mimo czasowych obostrzeń związanych z pandemią koronawirusa udało się przygotować pięć spotkań tematycznych ze świadkami czasu na różne tematy. I tak w lutym zorganizowano spotkanie poświęcone językowi i temu, jak wpływa on na los człowieka. Znana w środowisku opolskiej mniejszości niemieckiej prószkowska poetka Ingeborg Odelga i miłośnik historii lokalnej Walter Czok z Opola-Wójtowej Wsi opowiadali o swoim języku ojczystym i wielojęzyczności Górnego Śląska. We wrześniu natomiast w Ostródzie trójka mieszkańców tego miasta opowiadała o kulturze czasu wolnego w okresie wczesnego PRL. Zaś w październiku w Kolonowskiem byli pracownicy kolei opowiadali o pracy w tym zawodzie. Miejsce spotkania zostało przy tym wybrane nie bez kozery, gdyż Fosowskie, część Kolonowskiego, to przez lata ważny węzeł kolejowy na Górnym Śląsku.
W związku z obchodami 30-lecia istnienia organizacji mniejszości niemieckiej na Górnym Śląsku również w październiku odbyło się spotkanie ze współinicjatorami późniejszych TSKN-ów w województwach katowickim i opolskim. W Gogolinie, kolebce mniejszości niemieckiej na Śląsku Opolskim, wieloletni poseł MN na Sejm RP Henryk Kroll, twórca organizacji MN w Gliwicach Friedrich Schikora i jedna z inicjatorek utworzenia DFK w Gogolinie Christiane Polanski opowiadali o trudnościach i radościach pierwszych lat oficjalnej działalności mniejszości niemieckiej na Górnym Śląsku. Ostatnim spotkaniem natomiast, również związanym z okrągłą rocznicą, tym razem 75. rocznicą zakończenia II wojny światowej, było spotkanie online ze świadkami wkroczenia w 1945r. wojsk sowieckich do Stolarzowic i Górnik w dzisiejszym woj. śląskim. – Wszystkie te spotkania, czy to na żywo, czy online, spotkały się z dużym zainteresowaniem, co pokazuje, że ludzie chcą z pierwszej ręki dowiedzieć się więcej o historii i lokalnym wymiarze tej wielkiej historii – mówi Martyna Halek.
– W roku 2021 zamierzamy więc wraz z naszym partnerem, którym jest Związek Niemieckich Stowarzyszeń, kontynuować prowadzenie Archiwum Historii Mówionej i tym samym umożliwiać młodzieży dostęp do historii w inny sposób, a także udostępniać wszystkim zainteresowanym autentyczne archiwum wiedzy i doświadczeń, a przede wszystkim zachęcać do uczestniczenia w jego dalszym tworzeniu. Cieszymy się już dziś na wszystkie inicjatywy, które zaplanowaliśmy, i liczymy na aktywny udział – zaprasza Lucjan Dzumla, dyrektor DWPN.
Rudolf Urban
