Kant
W 1916 r. w odległym Tokio, w świątyni Parku Filozoficznego, która ma służyć jako miejsce ćwiczeń duchowych, utworzono ścianę z czterema światowymi mędrcami. Miejsce to nazywane jest nawet „Salą Czterech Świętych”. Można tam zobaczyć Buddę z Indii, Konfucjusza z Chin, Sokratesa z Grecji i Immanuela Kanta z Królewca w Prusach Wschodnich.
Niemiecki myśliciel urodził się tam dokładnie 300 lat temu, 22 kwietnia 1724 r., a dzieło jego życia promieniowało z miasta nad Bałtykiem na cały świat. Wielu nazywa jego dzieło „Krytyka czystego rozumu” kopernikańskim przełomem w filozofii. Oczywiście to największe dzieło nie jest jedyne, ale wszystkie razem odpowiadają na tzw. pytania kantowskie: Co mogę wiedzieć? Co powinienem czynić? Czego mogę się spodziewać? Na te pytania należy odpowiedzieć, aby zadać czwarte pytanie: Kim jest człowiek?
Zdaniem Kanta zadaniem każdej filozofii jest udzielenie odpowiedzi na te pytania. Filozofii człowieka tak fundamentalnej jak filozofia Immanuela Kanta nie da się opisać w krótkim felietonie. Próbę podsumowania jej znaczenia znaleźć można w artykule „300 lat Immanuela Kanta” Jörna Perkula: „Człowiek racjonalny natomiast ma obowiązek rozpoznać prawo moralne: «Postępuj tylko wedle takiej maksymy, co do której mógłbyś jednocześnie chcieć, aby stała się ona prawem powszechnym» (imperatyw kategoryczny). Obowiązek ten idzie w parze z wolnością i odwagą korzystania z własnego umysłu. Dopiero wtedy i tylko wtedy życie człowieka w jego ziemskim wymiarze staje się głębsze i bogatsze. Umieszczenie rozumu w centrum ludzkiej egzystencji zrewolucjonizowało etykę tamtych czasów. To pomogło Oświeceniu osiągnąć swój przełom, w którym świadomy siebie, ale i osobowo odpowiedzialny człowiek nowożytności otrzymał kontur dla dalszego rozwoju. W wersji niemieckiej doprowadziło to między innymi do Idealizmu, który rozpoczął się od Fichtego, Schellinga, Hegla i Schillera i do dziś uważany jest za najwspanialszą epokę w filozofii niemieckiej. Kant kompetentnie odpowiada na pytania z zakresu moralności, wychowania i obowiązków aż po obszar prawa międzynarodowego i wiecznego pokoju”.
Kant podstawę moralności widzi w samostanowieniu wolnej woli. By nie była to samowola, powinien gwarantować „imperatyw kategoryczny”, który dziś szczególnie mocno postrzegany jest jako podstawa praw człowieka. Mniejszości niemieckie mają kilka powodów, aby czcić dziedzictwo Kanta: ponieważ był on myślicielem niemieckim, ponieważ dzieło jego życia powstało na byłych niemieckich ziemiach wschodnich oraz dlatego, że tak ważna jest dla nas realizacja praw człowieka.
Bernard Gaida
