Nadzieja pod znakiem „przełomu czasów”

W weekend 7 i 8 października mające swoją siedzibę w Hamburgu Ziomkostwo Prus Wschodnich zorganizowało XIV Polsko-Niemiecki Kongres Samorządowy w Hotelu Warmińskim w Olsztynie. Pod tytułem „Po przełomie: Niemcy, Polacy i mniejszość niemiecka pod znakiem wojny na Ukrainie” przedstawiciele wspomnianych grup mieli się spotkać i wymienić poglądy na związane z tym zagadnieniem tematy.

Od wielu lat tradycją jest podejmowanie w ramach tego wydarzenia tematów dotyczących mniejszości niemieckiej w Polsce, ale przede wszystkim współpracy między niemieckimi i polskimi gminami i miastami. Nadzieje na nawiązanie kontaktów i wzmocnienie pracy oddolnej spełniły się w tym roku tylko w ograniczonym stopniu, ponieważ w związku ze zbliżającymi się wyborami parlamentarnymi do Olsztyna (Allenstein) przyjechało niewielu przedstawicieli samorządów.

Współpraca dzięki praworządności

Jednak to właśnie autonomiczne samorządy powiatów i gmin oraz struktura mniejszości niemieckiej umożliwiają współpracę i partnerstwo. Jak tłumaczył w swojej prezentacji Wiktor Marek Leyk, pełnomocnik marszałka województwa warmińsko-mazurskiego do spraw mniejszości, oba te elementy mają swoje podstawy w przepisach prawnych z początku lat 90. ubiegłego wieku. Punktem wyjścia dla organizacji mniejszości niemieckiej w Polsce była ustawa o stowarzyszeniach, o swobodzie zakładania stowarzyszeń. Dużą rolę odegrały również ówczesne umowy polsko-niemieckie.

Obecny stan stosunków między oboma krajami jest natomiast, zdaniem profesora Arkadiusza Żukowskiego z Katedry Politologii Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, powodem do niepokoju. Według niego jest to dialog głuchoniemych, ponieważ nie ma już regularnych konsultacji, które kiedyś miały miejsce, a zamiast konsensusu dąży się do konfrontacji. Ważne są inicjatywy oddolne, takie jak wymiany młodzieży, wzajemne poznawanie się. Tym bardziej, że z jednej strony wizerunek drugiego kraju jest bardzo uderzający, a z drugiej strony mniejszość niemiecka jako budowniczy mostów ze swoimi projektami jest ignorowana przez prasę, co gorzko zauważył Lech Kryszałowicz z „Mitteilungsblatt” Związku Niemieckich Stowarzyszeń Warmii i Mazur (VdGEM).

Młodzież w centrum uwagi

Cieszyła nie tylko organizatorów duża liczba przedstawicieli stowarzyszeń mniejszości niemieckiej oraz młodych prelegentek, które przeciwstawiły nieco szaremu spojrzeniu na sprawy nadzieję i aktywność młodzieży. Weronika Kordaczuk z Olsztyna zaprezentowała Związek Młodzieży Mniejszości Niemieckiej w Polsce (BJDM), który z powodzeniem działa od 30 lat, docierając do młodych ludzi, którzy później stają się aktywni w stowarzyszeniach.

– Do ilu osób dotarliśmy? Ważniejsze jest, do ilu dotrzemy z nowymi pomysłami – wyjaśnił Michał Schlueter z zarządu Związku Niemieckich Stowarzyszeń Społeczno-Kulturalnych w Polsce (VdG), który podczas kongresu zaprezentował strategię VdG na lata 2023–2028, w której nacisk położono na zaangażowanie młodzieży.

BJDM – kolorowy, młody, niemiecki, nowoczesny – Andżelika Wolny z Domu Współpracy Polsko-Niemieckiej (HDPZ), która kieruje projektem „Jugendpunkt”, również może utożsamić się z tymi cechami. Polega on na zakładaniu klubów młodzieżowych, w których młodzi ludzie w wieku od 14 do 20 lat mogą wykorzystać swój potencjał, a następnie wziąć na siebie odpowiedzialność. – Na przyszły rok planujemy więcej klubów oraz pilotażowy projekt „Jugendpunkt Junior” dla młodszych dzieci – mówi Andżelika Wolny. Kolejną osobą, która zajmie się młodzieżą, jest Chantal Stannik, nowa menedżerka ds. kultury w VdGEM z ramienia Instytutu Stosunków Kulturalnych z Zagranicą (ifa). Niedawno objęła swoje stanowisko i zaprezentowała ifa i jego projekty na kongresie.

Wspólnie na rzecz pomocy

Bernard Gaida, były przewodniczący VdG, doświadczony przedstawiciel mniejszości niemieckiej, również zastanawiał się nad zakresem jej działalności. – Biskup Nossol powiedział kiedyś, że chce dotrzeć do wielu dusz i z pewnością to robi, ale nigdy nie wie, do ilu – cytował wielkiego Ślązaka. Dotyczy to również pomocy i wsparcia dla Ukraińców, a zwłaszcza dla mniejszości niemieckiej na Ukrainie, które VdG i mniejszości niemieckie zrzeszone w Federalnej Unii Europejskich Grup Narodowościowych (FUEN) zaczęły organizować już 25 lutego 2022 r.

O dalsze wsparcie dla Ukrainy na różnych płaszczyznach zaapelował w bardzo emocjonalnym wystąpieniu Stefan Migus z olsztyńskiego oddziału Związku Ukraińców w Polsce, który był gościem kongresu. To wsparcie dla Ukraińców w Polsce czy Niemczech, a także w ich ojczyźnie, uda się pomyślnie zrealizować, jeśli staniemy razem – co zamyka krąg konieczności współpracy lokalnej i dobrych relacji międzynarodowych.

W każdym razie różnorodne tematy kongresu wywołały wiele dyskusji, które były ożywione podczas przerw na kawę i posiłek, a także w foyer pomiędzy nimi.

Uwe Hahnkamp