Czy zawarcie umowy małżeńskiej o rozdzielności majątkowej ma sens? Jakie są jej skutki na gruncie prawa podatkowego?: Najczęściej spotykanym ustrojem majątkowym małżeńskim w Polsce jest umowna wspólność majątkowa. Nie jest ona jednak jedynym ustrojem. Oprócz tego można także wyróżnić: umowną rozdzielność majątkową, rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków, a także przymusowy ustrój majątkowy. Największa popularność umownej wspólności majątkowej wynika z zasady, iż z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa.
Obejmuje ona wszystkie przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową– zgodnie z art. Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (KRIO) – należą do majątku osobistego każdego z małżonków. Podatnicy-małżonkowie mogą jednak uregulować stosunki majątkowe, które mają panować między nimi w trakcie małżeństwa, w drodze umowy – jednej ze wskazanych wyżej,tj.:umownej rozdzielności majątkowej, rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków, a także przymusowego ustroju majątkowego.
Konsekwencje zawarcia umowy o rozdzielności majątkowej
Umowa taka musi zostać zawarta w formie aktu notarialnego. Może być ona w dalszym czasie trwania małżeństwa rozwiązana, rozszerzona bądź ograniczona. Konsekwencje zawarcia umowy o rozdzielności majątkowej są różne. Najważniejszą z nich jest ta, że majątek nabyty przez małżonków każdy z małżonków zachowuje, zarówno majątek nabyty przed zawarciem umowy, jak i nabyty później, i każdy z małżonków zarządza samodzielnie swoim majątkiem. W zawarciu tej umowy chodzi o zrozumienie, że każdy z małżonków posiada odrębny majątek osobisty, którym może zarządzać bez udziału drugiego małżonka. Oddzielne konta bankowe, oddzielna własność przedmiotów itp. Co ważne, umowa taka może zostać zawarta przed zawarciem małżeństwa, co sprawia, że z chwilą zawarcia małżeństwa z mocy ustawy nie może powstać ustrój wspólności majątkowej.
Foto: Lucas Netter
Jakie skutki?
Ciekawe są jednak skutki podatkowe umowy o rozdzielności majątkowej. Otóż na pierwszy plan wyłania się art. 26 Ordynacji podatkowej (OP), z którego wynika, że podatnik odpowiada całym swoim majątkiem za wynikające ze zobowiązań podatkowych podatki. Ta reguła ulega modyfikacji w stosunku do małżonków, bowiem zgodnie z art. 29 § 1 OP w przypadku osób pozostających w związku małżeńskim odpowiedzialność, o której mowa w art. 26, obejmuje majątek odrębny podatnika oraz majątek wspólny podatnika i jego małżonka. Istotne z punktu widzenia odpowiedzialności jest ustalenie, w związku z zawartą umową małżeńską o rozdzielności, w jakiej dacie doszło do zawarcia takiej umowy. Zgodnie z treścią art. 29 § 2 pkt 1 OP skutki prawne ograniczenia, zniesienia, wyłączenia lubustania wspólności majątkowej nie odnoszą się do zobowiązań podatkowych powstałych przeddniem zawarcia umowy o ograniczeniu lub wyłączeniu ustawowej wspólności majątkowej. Zawarcie takiej umowy działa od momentu zawarcia do momentu rozwiązania – zatem nie ma mocy wstecznej.
Największa popularność umownej wspólności majątkowej wynika z zasady, iż z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa.
O czym warto wspomnieć
Na marginesie można wspomnieć o art. 111 § 1 OP, który stanowi swego rodzaju wytrych dla organów podatkowych w kontekście zaspokojenia zaległości podatkowych względem małżonka, który zawarł z drugim ustrój o rozdzielności majątkowej. Wskazuje on, że członek rodziny podatnika odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie z podatnikiem prowadzącym działalność gospodarczą za zaległości podatkowe. Mowa o tych, które wynikają z tej działalności i powstały w okresie, w którym stale współdziałał z podatnikiem w jej wykonywaniu, osiągając korzyści z prowadzonej przez niego działalności. Małżonek w rozumieniu tego przepisu jest członkiem rodziny podatnika. Należy jednak zaznaczyć, iż warunkiem takiej odpowiedzialności jest stale współdziałanie z podatnikiem w wykonywaniu działalności gospodarczej i osiąganie korzyści z prowadzonej przez podatnika działalności przez jego współmałżonka.
Łukasz Kuczyński/K. Ś.
Kancelaria Radcy Prawnego Łukasz Kuczyński
