Podczas konferencji naukowej „Granica polsko-niemiecka w okresie międzywojennym”, która odbyła się na Górze św. Anny w dniach 19–21 maja 2023 r. (o czym pisaliśmy), o swoich pracach poinformowało również Centrum Badań Mniejszości Niemieckiej. Dyrektor ośrodka dr Michał Matheja zapowiedział też nowy projekt badawczy w tym kontekście – i wezwał członków mniejszości do współpracy.
Wykład dr. Michała Mathei, kończący trzydniową specjalistyczną konferencję poświęconą Górze św. Anny, zasadniczo oscylował wokół przeszłości, teraźniejszości i przyszłości Centrum Badań. Historyk poinformował o projektach badawczych prowadzonych w jego instytucji, których wyniki mają zostać opublikowane w najbliższym czasie. Prace naukowe dotyczą m.in. dziedzictwa niemieckiego protestantyzmu w Polsce po 1945 r., stosunku mieszkańców Górnego Śląska do dziedzictwa kulturowego niemieckich Żydów (na przykładzie cmentarzy i synagog), a także pamięci w powojennej Polsce o obozach internowania dla ludności niemieckiej.
„Prawda ponad wszystko!“
Ponadto dr Matheja ogłosił nowy projekt badawczy, który będzie poświęcony sytuacji językowej mniejszości niemieckiej w Polsce w odniesieniu do przeszłych i obecnych problemów społeczno-politycznych. Projekt realizowany jest przez polsko-niemiecko-czeski zespół badawczy pod kierownictwem dr Justyny Kijonki z Instytutu Socjologii Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.
Skupia się on na „diagnozie” umiejętności językowych członków mniejszości niemieckiej oraz na określeniu kontekstu, w jakim język niemiecki jest przez nich używany. Przedmiotem badania będzie również problem asymetrii w posługiwaniu się językami polskim i niemieckim.
Foto: Lucas Netter
W tym celu podjęte zostaną liczne kwestie badawcze, np. dotyczące odsetka przedstawicieli mniejszości niemieckiej posługujących się językiem niemieckim czy geograficznego rozmieszczenia niemieckich „wysp językowych” w Polsce. Ponadto zbadane zostanie, w jakim języku modlą się przedstawiciele mniejszości niemieckiej oraz ilu z nich uczestniczy w niemieckojęzycznym duszpasterstwie. Ponadto ośmioosobowy zespół badawczy przeanalizuje, jaką rolę w rozwoju tożsamości narodowej i kulturowej odgrywa nauczanie języka niemieckiego w szkołach oraz w jakim stopniu przedstawiciele mniejszości korzystają z niemieckojęzycznych mediów.
Jak mówi dr Matheja, kluczem do sukcesu projektu jest oparta na zaufaniu współpraca naukowców z organizacjami mniejszości niemieckiej – bowiem badacze zwrócą się do przedstawicieli mniejszości z kwestionariuszem online i prośbami o wywiady przed końcem tego roku. W tym kontekście rzeczywista sytuacja językowa i problemy powinny być zgłaszane „bez wstydu”, jak stwierdził dr Matheja, dodając: – Prawda ponad wszystko!
Apel: Pomysły na przyszłe projekty
Pod koniec swojego wystąpienia dr Matheja zaryzykował spojrzenie w najbliższą przyszłość – i wyraźnie wezwał członków i organizacje mniejszości do przesyłania pomysłów na projekty Centrum Badań na lata 2024 i 2025. Po zebraniu odpowiednich tematów i zagadnień badawczych centrum poszuka instytutów i placówek, które następnie zrealizują konkretne projekty.
Foto: Lucas Netter
Jak podkreślił dr Matheja, tematy muszą jednak spełniać określone kryteria. Muszą one dotyczyć mniejszości niemieckiej w Polsce i być dla niej istotne, obejmować całą Polskę lub mieć kontekst ponadregionalny lub przynajmniej regionalny oraz być dotychczas niezbadane lub zbadane w niewielkim stopniu.
Beate Tur
ln
Więcej informacji na temat działalności Centrum Badań Mniejszości Niemieckiej można znaleźć na stronie www.fzentrum.pl.
