Czy to groźne dla zdrowia audycje informacyjne, sędziowie w kagańcach czy patriotyczna polityka jabłkowa: codzienne życie społeczne i polityczne w Polsce ma wiele osobliwości i cech charakterystycznych, które często nie są łatwe do zrozumienia dla zwykłego Niemca. Nowa książka polskiego karykaturzysty Andrzeja Mleczki i niemieckiego publicysty Matthiasa Kneipa teraz temu zaradza. W zabawny sposób – i zawsze z przymrużeniem oka – przybliża mieszkańcom Niemiec ich wschodniego sąsiada.
„Uczcijmy coś minutą ciszy, inaczej nigdy się nie zamkną” – mówi marszałek Sejmu do swojego kolegi z Prezydium, podczas gdy debata w sali plenarnej Sejmu wydaje się zupełnie wymykać spod kontroli, rozwścieczeni parlamentarzyści uformowali się w paczki i krzyczą na siebie – niektórzy z zaciśniętymi pięściami. Posłowie doprowadzili się do takiego szału, że nawet szefowa Sejmu nie może już nad nimi zapanować. Aby uspokoić przedstawicieli ludu, jedyną rzeczą, która zdaje się pomagać, jest minuta ciszy nad jakimś tematem.
Jest to satyrycznie przerysowana interpretacja emocjonalnej niekiedy kultury debaty w Polsce, która znajduje wyraz w postaci karykatury. Wyszła ona spod pióra – a raczej pędzla – Andrzeja Mleczki, który swoimi rysunkami regularnie bierze na muszkę nie tylko lokalną kulturę polityczną, lecz także wiele innych dziedzin życia politycznego i społecznego. Ilustrację tę można obecnie zobaczyć – wraz z 71 innymi rysunkami – w wydanej niedawno książce „Darüber lacht Polen – Eine Landeskunde in 72 Karikaturen und Texten”.
Wspólna polsko-niemiecka praca Andrzeja Mleczki i Matthiasa Kneipa w zabawny sposób oświetla różne aspekty polskiej codzienności i aktualnych wydarzeń. Przekazuje wszelkiego rodzaju ciekawostki dotyczące aktualnej rzeczywistości w Polsce – oczywiście zawsze z przymrużeniem oka.
Kneip zamieszcza teksty objaśniające do rysunków Mleczki
Książka koncentruje się na karykaturach Andrzeja Mleczki. Satyryk, urodzony w 1949 r. w Tarnobrzegu na Pogórzu Karpackim, a obecnie mieszkający w Krakowie, jest jednym z najbardziej znanych polskich karykaturzystów. Od wielu lat komentuje swoimi przenikliwymi rysunkami wydarzenia społeczne, polityczne i gospodarcze w kraju; jego ilustracje pojawiają się w wielu ważnych polskich gazetach i czasopismach, m.in. co tydzień w wysokonakładowym magazynie informacyjnym „Polityka”.
Do jego karykatur, które znalazły się w książce, niemiecki miłośnik Polski Matthias Kneip napisał krótkie teksty o kraju. Towarzyszą one rysunkom i wyjaśniają społeczno-polityczne tło satyrycznych przedstawień. Kneip, pisarz i publicysta, który pracuje również jako pracownik naukowy w Niemieckim Instytucie ds. Polskich w Darmstadt, jest uważany za jednego z najbardziej znanych mediatorów kultury polskiej w Niemczech i jest autorem kilku książek i esejów o Polsce, w tym „111 powodów, by kochać Polskę” (2015) czy „Polska w chwilach” (2019).
Ponadczasowe karykatury
72 karykatury przedstawione w książce „Darüber lacht Polen“ powstawały na przestrzeni kilkudziesięciu lat i były wcześniej publikowane w różnych polskich wydawnictwach. „Ale w pewnym sensie są też ponadczasowe (…). Nie chodzi bowiem o aktualne okazje z życia politycznego jako temat dla rysunków, lecz o uniwersalny charakter, który prace Mleczki często posiadają. I zachowają ten charakter nawet wtedy, gdy sytuacja polityczna w Polsce znów się zmieni” – pisze w przedmowie do 152-stronicowej pracy Peter Oliver Loew, dyrektor Niemieckiego Instytutu ds. Polskich. Bo jedno jest już pewne: „Choć publikacja ukazuje obraz Polski około roku 2022, pokazuje też ponadczasową Polskę minionych i przyszłych dekad” – objaśnia Loew, którego instytut towarzyszył projektowi książki jako sponsor i partner współpracy.
Treść książki, wydanej przez Verlag Friedrich Pustet, skierowana jest przede wszystkim do czytelniczej publiczności w Niemczech, gdzie wiedza o Polsce, choć sąsiadującej, jest często jeszcze znikoma. Założenie: humor i wspólny, przyjazny śmiech to wciąż najlepszy sposób na poznanie się! („I w przeciwieństwie do rzekomej śmiertelnej powagi, jaką często wykazują się rządzący nad Wisłą, Polacy lubią też śmiać się z samych siebie” – podkreśla Peter Oliver Loew).
Tak więc i Polacy mogą się uśmiechnąć, gdy patrząc na karykatury, poczują się tu i ówdzie przyłapani – np. na często przypisywanym im narodowym pesymizmie, zamiłowaniu do wszelkiego rodzaju poradników czy w odniesieniu do postępującej zmiany wartości w licznych dziedzinach życia.
„Darüber lacht Polen” to lektura zabawna i krotochwilna, ale także dająca do myślenia i pomagająca czytelnikom w Niemczech lepiej zrozumieć Polskę i jej politykę, jej ludzi i sposób życia, jej kulturę i wartości, jej narodowe traumy i lęki. Jednocześnie całość wywołuje uśmiech na twarzy – a to już duże osiągnięcie.
W epilogu książki Matthias Kneip podkreśla, że nie rości ona sobie prawa do zmiany świata czy stosunków polsko-niemieckich. „Jeśli w ogóle chce spełnić jakiś cel, to taki, by jak najwięcej czytelników przyłączyło się do naszego wspólnego śmiechu. I, być może, aby poprzez śmiech dowiedzieli się czegoś o drugim człowieku”.
Lucas Netter
Darüber lacht Polen – Eine Landeskunde in 72 Karikaturen und Texten
Autorzy: Matthias Kneip (teksty), Andrzej Mleczko (rysunki)
Wydawca: Verlag Friedrich Pustet
Data publikacji: 28 lutego 2023 r.
Cena: 20 euro
ISBN: 978-3-7917-3393-7
Artikelfoto: Andrzej Mleczko/Verlag Friedrich Pustet
