Warmia i Mazury w oczach młodzieży

Ślady dawnego osadnictwa niemieckiego na Warmii i Mazurach są liczne i widoczne do dziś. Śladom tym poświęcona jest wydana niedawno w Olsztynie broszura, która ilustruje ich znaczenie dla mniejszości niemieckiej. Broszura powstała w ramach projektu młodzieżowego zainicjowanego i koordynowanego przez menedżera ds. kultury Instytutu Stosunków Kulturalnych z Zagranicą (ifa), Julię Herzog. Szczególne jest to, że treść publikacji została opracowana przez samych młodych ludzi, dzięki czemu prezentuje spojrzenie przedstawicieli młodego pokolenia na Warmię i Mazury.

Czy znacie, drodzy czytelnicy, historię szkół w Elblągu (Elbing)? Albo zabytki w Iławie (Deutsch Eylau)? Albo legendę o rybaku Arysie z małego miasteczka Orzysz (Arys)? Nie? W takim razie powinniście koniecznie zapoznać się z broszurą „Ermland und Masuren aus Sicht der Jugend” („Warmia i Mazury w oczach perspektywy młodzieży”), która została niedawno wydana przez ifa, Związek Stowarzyszeń Niemieckich Warmii i Mazur (VdGEM) oraz Olsztyńskie Stowarzyszenie Mniejszości Niemieckiej (AGDM). Dowiecie się z niej najróżniejszych ciekawostek o dziesięciu miejscach na Warmii i Mazurach, które mają szczególne znaczenie dla mniejszości niemieckiej w Polsce, m.in. o zamku Sztynort na Pojezierzu Mazurskim czy skansenie budownictwa ludowego w Olsztynku (Hohenstein).

Jak sugeruje tytuł dwujęzycznej (polsko-niemieckiej) publikacji, która ukazała się początkowo w nakładzie 1 tys. egzemplarzy, miejsca przedstawione i sportretowane na 48 stronach nie zostały wybrane przez klasyczną komisję ekspertów, lecz przez zaangażowanych młodych ludzi z regionu – z ich własnej inicjatywy! Dziewięcioro młodych ludzi – z których część należy do mniejszości niemieckiej, a część do polskiej większości – wyruszyło na Warmię i Mazury w poszukiwaniu widocznych i wciąż znaczących śladów dawnego osadnictwa niemieckiego, sfotografowało miejsca lub budynki, które znaleźli podczas swoich poszukiwań i napisało o nich krótkie teksty. Wyniki tego poszukiwania śladów zostały następnie zebrane w całość i opublikowane w formie wspomnianej broszury.

Indywidualne i autentyczne historie
Całość zainicjowała i koordynowała Julia Herzog, menedżer ifa ds. kultury zarówno w VdGEM, jak i AGDM. Herzog, która studiowała polonistykę i księgoznawstwo, już trzeci rok pracuje z mniejszością niemiecką w województwie warmińsko-mazurskim – i postanowiła wykorzystać projekt do zmobilizowania młodych ludzi w regionie i zmotywowania ich do zajęcia się niemiecką przeszłością ich ojczyzny i historią mniejszości niemieckiej. – W ten sposób powinni uświadomić sobie, jak ważne dla zachowania mniejszości jest ich zaangażowanie – mówi menedżer kultury.

Dla Julii Herzog ważne było, aby dać młodym ludziom jak największą swobodę w wyborze miejsca, na które chcieliby zwrócić uwagę w swoich pracach nad publikacją. – Wszyscy młodzi ludzie podeszli do „swojego” miejsca na swój sposób – wyjaśnia i dodaje: – Bardzo ważna była dla mnie ich swoboda w pracy, znalezienie własnego podejścia do licznych niemieckich śladów na Warmii i Mazurach. W ten sposób powstawały bardzo indywidualne historie.

Efekty tego podejścia są imponujące, różnorodne i autentyczne: 14-letnia Michelle Anaszko na przykład połączyła historię szkół w swoim rodzinnym Elblągu (Elbing) z dziejami własnej rodziny; 18-letnia Patrycja Rużewicz z kolei napisała pouczający przewodnik turystyczny po Twierdzy Boyen w Giżycku (Lötzen). W ten sposób wszyscy uczestnicy projektu przyczynili się do nadania broszurze osobistego charakteru.

Uzupełnieniem poszczególnych artykułów jest stworzony przez redaktorów dział „Czy wiesz, że?”, w którym prezentowane są interesujące informacje związane z poszczególnymi miejscami. Mogą to być przepisy kulinarne, legendy, a nawet zabawne anegdoty. Na przykład – czy znasz najsłynniejszego syna wsi Ławice (Hansdorf) koło Iławy (Deutsch Eylau)? Jeśli nie, to teraz masz jeszcze jeden powód, aby zajrzeć do broszury.

Potencjał na więcej
W okresie poprzedzającym realizację projektu młodzi ludzie wzięli również udział w warsztatach online pt. „Robienie zdjęć smartfonem”. Przeprowadziła je graficzka i ilustratorka Magdalena Mączka, która wraz ze swoją agencją „Conartti Design” zaprojektowała również layout broszury. To techniczne przygotowanie najwyraźniej się opłaciło. – Jakość zdjęć młodych ludzi jest naprawdę imponująca – zachwyca się Julia Herzog.

Wydanie broszury nie oznacza bynajmniej zakończenia projektu, jak podkreśla menedżer kultury, wskazując jednocześnie na potencjał, jaki kryje się w jej treści: – Można zorganizować wycieczki z uczniami do przedstawionych miejsc, można stymulować dialog, można zorganizować małą konferencję młodzieżową – jest wiele możliwości pracy z broszurą.

Z jej pomocą również ludzie z innych regionów, np. ze Śląska, mogliby poznać te ważne dla mniejszości niemieckiej miejsca na Warmii i Mazurach – i przy okazji przekonać się, że młodzież jest aktywna także na północy Polski.

Lucas Netter

Broszura „Warmia i Mazury w oczach młodzieży” (2021), która jest dostępna bezpłatnie, została sfinansowana przez Instytut Stosunków Kulturalnych z Zagranicą (ifa) ze środków Federalnego Ministerstwa Spraw Zagranicznych Republiki Federalnej Niemiec. Osoby zainteresowane otrzymaniem publikacji mogą się skontaktować z odpowiedzialną za sprawy kulturalne menedżerką ifa Julią Herzog pod adresem e-mail: herzog@ifa.de. Na początku przyszłego roku planowane jest również wydanie wersji cyfrowej broszury.