Zmiana w prawie dziedziczenia od 15 listopada 2023 r.: Od 15 listopada wprowadzone zostaje uproszczenie zasad powoływania spadkobierców na podstawie kodeksu cywilnego, rozstrzygnięcie wątpliwości związanych z przyjmowaniem oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku oraz wykluczenie ze spadkobrania dłużników alimentacyjnych – to najważniejsze zmiany w prawie spadkowym, jakie weszły w życie 15 listopada.
Spadek to nie tylko szansa na otrzymanie sporego majątku lub wysokich długów, ale również konieczność załatwienia szeregu formalności. Zasada ta sprawdza się zarówno w przypadku, gdy zmarły pozostawił po sobie ważny testament, jak i wówczas, gdy dziedziczenie przebiega na podstawie kodeksu cywilnego. Dlatego warto wiedzieć, że ustawodawca – za sprawą nowelizacji kodeksu cywilnego wchodzącej w życie 15 listopada br. – zdecydował się na uproszczenie kilku zagadnień prawa spadkowego.
Foto: Lucas Netter
Krótsza kolejka do spadku
Pierwszą z istotnych zmian w prawie spadkowym, jakie weszły w życie 15 listopada br., jest zawężenie kręgu spadkodawców. Zgodnie z nową redakcją art. 934 kodeksu cywilnego jeżeli którekolwiek z dziadków spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, będzie przypadał jego dzieciom w częściach równych. Natomiast gdyby dziecko któregokolwiek z dziadków spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypadnie jego dzieciom w częściach równych. Jednocześnie w przypadkach braku dzieci i wnuków tego z dziadków, który nie dożył otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, będzie przypadał pozostałym dziadkom w częściach równych. Co to oznacza?Z praktycznego punktu widzenia zmiany te oznaczają znaczne skrócenie drogi do spadku, gdyż w trzecim kręgu dziedziczenia – powoływanym, gdy poprzednie grupy nie dożyją otwarcia spadku lub go odrzucą – do spadku zostaną powołani dziadkowie zmarłego, dzieci dziadków (a więc np. wujkowie i ciocie spadkodawcy) oraz ich dzieci.
Pierwszą z istotnych zmian w prawie spadkowym, jakie weszły w życie 15 listopada br., jest zawężenie kręgu spadkodawców.
Ułatwienia w składaniu oświadczenia o przyjęciu albo odrzuceniu spadku
Nowela kodeksu cywilnego, która weszła w życie 15 listopada br., doprecyzowuje także istotne kwestie związane ze składaniem przez powołanego do spadku oświadczenia o jego przyjęciu lub odrzuceniu. Zgodnie z art. 1015 par. 1 kodeksu cywilnego oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Prawodawca dodał do kodeksu cywilnego art. 1015 par.1(1) i par. 1(2).Pierwszy z tych przepisów stanowi, że do zachowania terminu złożenia przedmiotowego oświadczenia wystarczy samo złożenie do sądu wniosku o odebranie oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku. Nie będzie tu miała znaczenia data, w której wnioskodawca faktycznie złoży takie oświadczenie przed sądem. Natomiast art. 1015 par. 1(2) będzie stanowił, że jeżeli złożenie oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku wymaga zezwolenia sądu, bieg terminu do złożenia oświadczenia ulega zawieszeniu na czas trwania postępowania sądowego wtym przedmiocie. Będzie to miało znaczenie zwłaszcza dla rodziców, którzy odrzucili spadek i chcą to samo zrobić w imieniu swojego małoletniego dziecka. Obydwie te kwestie budziły dotychczas kontrowersje – zarówno w doktrynie, jak i w orzecznictwie.
„Alimenciarz” niegodny dziedziczenia
W ramach omawianej nowelizacji kodeksu cywilnego ustawodawca zdecydował się także na doprecyzowanie kwestii niegodności dziedziczenia. Mówiąc ogólnie, instytucja niegodności dziedziczenia pozwala wykluczyć z kręgu spadkobierców osoby, które niewłaściwie zachowywały się wobec spadkodawcy za jego życia. Dotychczas, na mocy art. 928 par. 1 kodeksu cywilnego, za niegodnego dziedziczenia uznawano tego, kto:
- dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy;
- podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodził mu w dokonaniu jednej z tych czynności;
- umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy, podrobił lub przerobił jego testament albo świadomie skorzystał z testamentu przez inną osobę podrobionego lub przerobionego.
Kancelaria Radcy Prawnego Łukasz Kuczyński
Od 15 listopada do powyższego katalogu doszły jeszcze dwie dodatkowe przesłanki. Zgodnie z nimi niegodni dziedziczenia są ci, którzy:
- uporczywie uchylali się od wykonywania wobec spadkodawcy obowiązku alimentacyjnego określonego co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo innym organem, albo inną umową;
- uporczywie uchylali się od wykonywania obowiązku pieczy nad spadkodawcą, w szczególności wynikającego z władzy rodzicielskiej, opieki, sprawowania funkcji rodzica zastępczego, małżeńskiego obowiązku wzajemnej pomocy albo obowiązku wzajemnego szacunku i wspierania się rodzica i dziecka.
Tym samym pojawiła się możliwość wykluczenia z kręgu spadkobierców różnego rodzaju dłużników alimentacyjnych. Nie będą mogli oni dziedziczyć – o ile ich niegodność zostanie udowodniona – po zmarłych osobach, w stosunku do których byli zobowiązani do świadczeń alimentacyjnych.
Łukasz Kuczyński/K. Ś.
