11 lipca w Stuttgarcie odbyła się dyskusja z udziałem byłego ambasadora Niemiec w Polsce Rolfa Nikela. Opierając się na swojej książce„Feinde Fremde Freunde – Polen und die Deutschen“ („Wrogowie, obcy, przyjaciele – Polska i Niemcy”), były dyplomata mówił o obecnych obszarach problemowych w stosunkach polsko-niemieckich – i przedstawił zalecenia dotyczące działań na przyszłość.
Podczas gdy na zewnątrz wieczorne słońce prażyło niemiłosiernie i rozgrzało centrum Stuttgartu do prawie 40 stopni Celsjusza, wewnątrz, w domu parafii św. Elżbiety, dyskutowano o przechłodzonych stosunkach polsko-niemieckich. Na zaproszenie Forum Edukacji Politycznej Badenii-Wirtembergii Fundacji Konrada Adenauera (KAS), Regionalnego Forum Badenii-Wirtembergii Niemieckiej Rady Spraw Zagranicznych (DGAP) oraz oddziału krajowego Towarzystwa Niemiecko-Polskiego w Badenii-Wirtembergii (DPG) do stolicy Badenii-Wirtembergii przybył Rolf Nikel, ambasador Niemiec w Warszawie w latach 2014–2020, a obecnie wiceprzewodniczący DGAP. Opierając się na swoim wieloletnim doświadczeniu jako współkształtującego niemiecką politykę wobec Polski i wydanej w tym roku książce „Wrogowie, obcy, przyjaciele”, były czołowy dyplomata mówił o obecnej trudnej sytuacji w stosunkach dwustronnych między sąsiadującymi krajami.
Foto: Langen Müller Verlag GmbH
Wydarzenie było moderowane przez Michela Salzera, prelegenta Forum Edukacji Politycznej Badenii-Wirtembergii KAS, oraz Karoline Gil z Regionalnego Forum DGAP Badenii-Wirtembergii, która jest pełnoetatowym szefem Departamentu Integracji i Mediów w Instytucie Stosunków Kulturalnych z Zagranicą (ifa) w Stuttgarcie.
Relacje lepsze niż ich reputacja
Już na samym początku debaty Rolf Nikel dał jasno do zrozumienia, że jego zdaniem stosunki polsko-niemieckie są znacznie lepsze niż ich reputacja. Dlaczego? – Ponieważ mamy solidne podstawy w relacjach między społeczeństwami. I dlatego, że mamy niezwykle szeroką, bardzo intensywną i dynamiczną wymianę gospodarczą. Niemcy są oczywiście pierwszym partnerem handlowym Polski. Ale o czym wiele osób w Niemczech nie wie: Polska jest obecnie czwartym co do wielkości partnerem handlowym Niemiec –podkreślił Nikel.
Pod tym względem podstawy stosunków dwustronnych – tj. na poziomie społeczeństwa obywatelskiego i w sferze gospodarczej – są „niezwykle pozytywne”, jak powiedział były ambasador, który może spojrzeć wstecz na ponad 40-letnią karierę w Federalnym Ministerstwie Spraw Zagranicznych.
Trzy obszary problemowe – i trzy niemieckie błędy
Rolf Nikel nie ukrywał jednak, że w relacjach istnieje oczywiście wiele obszarów problematycznych. Na przykład obecnie istnieją problemy w trzech obszarach (politycznych): po pierwsze, relacje Polski z instytucjami Unii Europejskiej (hasło: praworządność).
Drugi problem dotyczy historii. – Chodzi głównie o okres od 1939 do 1945 roku i konsekwencje, jakie obecny polski rząd wyciąga z tej sytuacji, tj. kwestia reparacji, która jest obecnie podnoszona – wyjaśnił Nikel.
Trzeci – i być może najtrudniejszy – obszar dotyczy przyszłości europejskiej polityki wschodniej. – Wyobrażenia Polski i Niemiec na temat rozsądnej i skutecznej polityki wschodniej są bardzo rozbieżne –stwierdziłbyły ambasador.
Ponadto, jak powiedział, Niemcy prowadziły politykę wobec Rosji najpóźniej od końca zimnej wojny, która zakończyła się niepowodzeniem. – Piszę w mojej książce, że niemiecka polityka wobec Rosji jest największą porażką polityki zagranicznej Republiki Federalnej Niemiec od 1949 r. –podkreślił. Drugim błędem było według niego „błędne przekonanie”, że można „pozytywnie wpłynąć na wewnętrzny, coraz bardziej autorytarny rozwój w Rosji poprzez wzajemnie korzystny rozwój gospodarczy”. Po trzecie, wydarzenia na wschód od granic UE i NATO były zawsze postrzegane przez pryzmat Moskwy –„a nigdy na przykład przez pryzmat Kijowa”, skrytykował Nikel.
Foto: Deutsche Botschaft Warschau
Te błędy w polityce wschodniej doprowadziły do „ogromnej utraty zaufania i wiarygodności w niemieckiej polityce zagranicznej”, podsumował mówca. Powstało wrażenie, że Niemcy działają tylko wtedy, gdy są pod wystarczającą presją z zewnątrz. Pomimo „zwrotu” ogłoszonego przez niemiecki rząd ta utrata zaufania nie została do tej pory faktycznie rozwiązana.
Kampania antyniemiecka w Polsce
Nikel wyraził jednak również opinię, że Niemcy wykonały „ogromny ruch” w kierunku Polski w ramach właśnie tej polityki „przełomu czasów”. – I właściwie teraz byłby moment na prawdziwie wspólną politykę na poziomie oczu. Ale co robi polski rząd? „Chrzani” sprawę –powiedział nieco nonszalancko. – Ponieważ teraz, kiedy potrzebna byłaby jak największa spójność na Zachodzie, polski rząd zaczyna wysuwać żądania reparacji bądź odszkodowań. Służy to tylko Władimirowi Putinowi. Oni (Polacy – przyp. red.) nie wykorzystują teraz tej szansy, tego – jeśli można tak powiedzieć – polskiego momentu w europejskiej polityce wschodniej –kontynuował. W tej chwili w Polsce – również ze względu na kampanię wyborczą – trwa raczej kampania antyniemiecka, która przypomina czasy PRL.
W odpowiedzi na pytanie Karoliny Gil, dlaczego odwoływanie się do historii wciąż „działa” w Polsce, ekspert powiedział: – Ze względu na trudną historię w polskim społeczeństwie jest wiele stereotypów, do których łatwo można się odwołać.
Na przykład Jarosław Kaczyński stara się kształtować pogląd, że zagrożenie ze strony Niemiec jest prawie tak samo duże jak ze strony Rosji – co ma „pewne podstawy” historyczne, ale dziś nie jest już prawdą. – Jesteśmy po tej samej stronie historii –podkreślił Nikel.
Zalecenia dotyczące działań na rzecz przyszłej współpracy
Patrząc w przyszłość polsko-niemieckiej współpracy, powiedział na zakończenie wydarzenia: – Wierzę, że kluczem do dobrych stosunków z Polską jest to, że prezentujemy się jako prawdziwi przyjaciele i sojusznicy w UE i NATO. Oznacza to, że musimy zasadniczo naciskać na wsparcie dla Ukrainy i wsparcie dla wschodniej flanki Unii Europejskiej. Były ambasador stwierdził, że Niemcy muszą przeznaczyć co najmniej 2% swojego produktu krajowego brutto na wydatki obronne i przyczynić się do wzmocnienia wschodniej flanki NATO.
Nikel wezwał także do przeprowadzenia oficjalnego śledztwa w sprawie polityki Niemiec wobec Rosji: – Jeśli prawdą jest, że Niemcy popełniły rażące błędy w swojej polityce wschodniej, to musimy się z tym pogodzić. Dlatego w mojej książce opowiadam się za powołaniem Komisji Enquête niemieckiego Bundestagu w tej sprawie –stwierdził. Ponadto, jak powiedział, musimy rozwijać mechanizmy istniejące w Europie. – Obejmuje to odrodzenie Trójkąta Weimarskiego. Niemcy, Polska i Francja mogą wspólnie wnieść ważny wkład w rozwój bardziej geostrategicznej Unii Europejskiej –powiedział Nikel. Potencjał ten musi zostać wykorzystany.
Kończąc swoje wystąpienie, Rolf Nikel zaapelował: – Musimy pozostać w dialogu z Polską – nawet jeśli jest to trudne.
Lucas Netter
Feinde Fremde Freunde – Polen und die Deutschen (Wrogowie, obcy, przyjaciele – Polska i Niemcy)
Autor: Rolf Nikel
Wydawca: Langen Müller Verlag GmbH, Monachium
Data publikacji: 20 stycznia 2023 r.
Język: niemiecki
Format: 13,5 x 21,5 cm, twarda oprawa, 288 stron
ISBN: 978-3-7844-3666-1
Cena: 24 euro
