Europa w Opolu i Katowicach
Bardzo trudno jest opisać w krótkim felietonie dwudniowe obrady Forum Europejskich Regionów Mniejszościowych. Więc tylko luźne résumée..
Kiedy w Katowicach ktoś zapytał mnie o pochodzenie uczestników, zdałem sobie sprawę, że Federalistyczna Unia Europejskich Narodowości (FUEN) zgromadziła na Górnym Śląsku ludzi od Walencji i Balearów po Finlandię i Estonię, i od Szkocji po Grecję. Trudno o pełniejszą reprezentację europejskiego bogactwa kulturowego. Ucieszyła mnie także obecność przedstawicieli Ukraińców, Łemków i Karaimów z Polski. Dzięki temu mogliśmy nie tylko sami zobaczyć, ale też uświadomić uczestnikom tak wielu społeczności europejskich ogrom różnic w sytuacji poszczególnych mniejszości i ich języków.
Gdy we Włoszech wydają niskonakładowe podręczniki do nauki dla kilku różnych dialektów ladińskich, gdy ze Szkocji przyjeżdża do nas dziennikarz BBC, który prowadzi tam stałą audycję w języku gaelickim, by go ożywić wbrew przekonaniu, że jest wymarły… to walka o to, by dzieci na Śląsku mogły się uczyć niemieckiego trzy, a nie jedną godzinę tygodniowo, jest wstydem dla Polski. Z drugiej strony do skali problemów, jakie znają mniejszości zasiedziałe od wieków w swoich ojczyznach, udało nam się wprowadzić perspektywę kraju, który przesunięto po 1945 r. o kilkaset kilometrów na zachód, wypędzono z niego ponad 10 mln Niemców, a do ich domów wprowadzono z jednej strony Polaków z utraconych wschodnich terenów, a z drugiej wypędzonych z Małopolski Ukraińców i Łemków.
Pomimo że tematem były języki mniejszości i ich znaczenie dla rynku pracy, to wszyscy nawiązywali do swych często tragicznych historii, jak Macedonka z Grecji, gdyż wszędzie przeszłość i wyrastająca z niej polityka ma wpływ na dzisiejszą ich pozycję. Wykład profesora ekonomiki ze Szwecji, który z austriackim obywatelstwem wykłada na Węgrzech, w diagramach i tabelach udowadniał, że w Europie znajomość języka angielskiego nie daje już żadnych profitów zarobkowych, a dopiero wraz ze znajomością niemieckiego bądź hiszpańskiego rośnie wartość oferty pracy. W wielu wystąpieniach prezentowano wysiłki władz lokalnych, by upowszechnić znajomość języków mniejszościowych. Badania prof. Romualda Jończego wprowadziły nas w problematykę transferów finansowych na Śląsk dzięki emigracji zarobkowej, ale też swoistego „wykrwawiania się” mniejszości z tego powodu.
Zawsze dużą wartością tego forum jest udział w nim przedstawicieli władz lokalnych, które w Opolu były szeroko reprezentowane, w Katowicach już słabiej, a udział tylko jednego z zaproszonych posłów na Sejm RP budzi niepokój, że także w tej kadencji polityka mniejszościowa wyląduje na marginesie.
Bernard Gaida
Titelfoto: Bernard Gaida (Mitte) während des FUEN-Forums in Oppeln (Foto: Lucas Netter)
